Danışaraq anlaşmaq mümkündürmü? – Cavabı eyni olan SUALLAR – Səxavət Məmməd yazır
Ermənistan tərəfi iddia edir ki, Azərbaycan hücum edəcək. Sual yaranır, əgər Azərbaycan tərəfi hücum edəcəksə, atəşkəsi niyə Ermənistan tərəfi pozur? Öncə buna cavab tapmaq lazımdır.
Bununla bağlı müxtəlif iddialar ortaya atmaq olar. Ancaq hansının gerçək olub-olmayacağını isə zaman göstərəcək. Ümumiyyətlə, Zəngəzur istiqamətində müharibənin olacağı Qərb institutları tərəfindən uzun zamandır ki, irəli sürülür. Hətta konkret olaraq Kəlbəcər-Naxçıvan istiqaməti göstərilir. Niyə Zəngilan istiqaməti yox? Çünki İranla sərhəddir və rəsmi Tehranın necə davranacağını əvvəldən demək mümkün deyil. Məsafənin qısalığı da Naxçıvan-Kəlbəcər istiqamətini işarə edir. Atəşkəsin pozulma yerləri də məhz bu istiqamətdir. Gələk variantlara.
İlk ağla gələn variant Ermənistan tərəfinin kəşfiyyat xarakterli addımlarıdır. Belə ki, qarşı tərəf həmin istiqamətdə atəşkəsi pozaraq, kvadrokopterlər qaldırıb, Azərbaycan tərəfinin “nəbzini yoxlayırlar”. Ən əsası isə hazırlığın hansı səviyyədə olmasına aydınlıq gətirirlər. Ermənistan tərəfi artıq bilir ki, onların havalandırdığı kvadrokopterlərin, PUA-ların işi asan olmayacaq. Çünki Azərbaycan tərəfinin Hava Hücumundan Müdafiə bölmələri bütün sərhəd boyu hava məkanına nəzarət edə bilir. Bəzən bizim üçün ən adi gələn atəşkəsin pozulması halları belə qarşı tərəf üçün böyük informasiyalar ola bilir. Ona görə də, atəşkəsin pozulması hallarına o qədər də sıradan bir şey kimi baxmaq olmaz. Atəşkəsin pozulması həm də hazırlıq deməkdir. Misal üçün 44 günlük müharibədən əvvəl atəşkəsin pozulması halları ən minimum həddə çatmışdı. O mərhələyə qədər tərəflər hər şeyi müəyyən etmişdi. Ona görə də, atəşkəsin pozulması tərəflər üçün heç nə vəd etmirdi. Bundan əlavə, atəşkəsin pozulması gərginlik deməkdir. Regionda gərginliyin qalmasını istəyən güclər də bunda maraqlıdır. Hesab edirəm ki, Ermənistan tərəfi ona verilən bu tapşırığı canla-başla yerinə yetirir.
Müharibələr, toqquşmalar üçün səbəblər, bəhanələr lazımdır. Anti-terror əməliyyatından sonra hər iki dövlət öz sərhədlərinə çıxıb. Bu o deməkdir ki, indiki məqamda baş tutacaq hərbi əməliyyatlar zamanı tərəflərdən biri digərinin ərazisinə daxil olacaq. Açığı yalnız mövqe döyüşlərinin keçiriləcəyi inandırıcı deyil. 44 günlük müharibədən sonra dəfələrlə yazmışam ki, Azərbaycan və Ermənistan ərazisində yenidən toqquşma olacağı təqdirdə, bu dəfə münaqişə ocağı Ermənistan ərazisində olacaq. Hələ də bu fikrimdə qalmaqdayam. Ancaq bu münaqişənin olması üçün bəhanə, səbəb tapmaq şərtdir.
Ermənistanın silahlandırılmasını Azərbaycan mediası və ekspertləri hər gün tirajlayır. Ancaq bu silahlanmanın Azərbaycana təhdid yaradacağı ilə bağlı Azərbaycan tərəfi beynəlxalq qurumlar şikayətlər etməlidir. Ermənistan tərəfi müdafiə qabiliyyətinin artırılması üçün silahlandığını dilə gətirə bilər. Ancaq Azərbaycan tərəfinin də borcudur ki, bu silahlanmanın ona təhlükə yaratdığını sübut etsin. Yəni, Biləcəridən o yana keçmək lazımdır. Bizim informasiya savaşçılarımız uğur kimi Ermənistan mediasında onlara istinad edilməyi görürlər. Ermənistan informasiya maşını isə bundan geninə boluna istifadə edərək dünya mediasına çıxardır.
Ermənistan ordusunun bunkerlər, dərinləşdirlmiş, möhkəmləndirilmiş müdafiə xətti qurmağını yazıram, bəziləri dronlarla onları dağıdacağımızı deyir. Müharibə, toqquşma adı gələndə hərbi ekspertlər bir çoxu öncə dron adı çəkir. Bu müharibədən bixəbərlikdən başqa heç nə deyil. Sual yaranır, Hadrutdan sonra Şuşa istiqamətində dron istifadə olundu? Yox! Niyə? Çünki müharibə düzəndən dağa qalxdı və duman, bulud dronların hərəkətlərini iflic etdi. Başqa bir sual. Anti-terror əməliyyatı zamanı drondan istifadə olundu? Bunun da cavabı eynidir. Dronlar havaya qaldırıldı, ancaq əraziyə girə bilmədilər. Çünki hava dumanlı, buludlu, yağışlı idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, Ermənistan Azərbaycan sərhədi başdan başa dağlıq ərazilərlə əhatə olunub. Ona görə də, hansısa toqquşma baş verərsə, hava şəraitinə uyğun olaraq drondan istifadə etmək olar. Belə olan təqdirdə güc düşür piyadalara.
Bufer zona yaratmaq olar? Mümkün variantdır. Ancaq bufer zona gərginliyi azaldan amil ola bilməz. Yalnız sərhədin təhlükəsizliyini qoruya bilər. Dəhlizin açılması üçün ən uyğun variant Ermənistan Azərbaycana səbəb verəcəyi təqdirdə, sürətli hücum, qısa zamanda qarşıdakı bölmələrin dağıdılması, yol qovşaqlarının tutulması və kapitulyasiyadır. Bununla da ordu yenidən öz yerinə qayıdır və proses yekunlaşır. İşğal faktoru da olmur. Hesab edirəm ki, bunu Ermənistan tərəfi də nəzərə alıb və ona görə də sərhəd istiqamətində mövqeləri möhkəmləndirmək üçün maksimum səy göstərir.
Ümumiyyətlə, ermənilərlə azərbaycanlılar arasındakı münaqişələrin xarakteristikasına baxdıqda, danışaraq anlaşıldığı görülməyib. İndiki prosesin də danışaraq, həll ediləcəyi inandırıcı deyil.
