Kayrat Osmonəliyev: “Azərbaycan hazırda regional və qlobal əhəmiyyətli ən böyük logistika mərkəzidir”
2021-ci ilin iyununda Qırğızıstan Respublikasının Azərbaycan Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsinə təyinat mənim üçün sürpriz olmadı.
Bu sözləri Yenicag.az-ın rus bölməsi (Novaya Epoxa) ilə müsahibəsində Qırğızıstanın Azərbaycandakı keçmiş səfiri, professor, hüquq elmləri doktoru, Qırğızıstanın əməkdar hüquqşünası Kayrat Osmonəliyev deyib.
“Yeni Çağ” K. Osmonəliyevin müsahibəsini təqdim edir:
— Siz üç il əvvəl Bakı ilə Bişkek arasında “soyuq” münasibətləri qeyd etdiniz, indi biz dövlət başçılarının kifayət qədər isti və müntəzəm görüşlərinin şahidi oluruq. İkitərəfli əməkdaşlığın hazırkı səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz?
— Sadə dillə desək, hətta 2017-ci ildə Qarabağ məsələsində Azərbaycana siyasi dəstək məsələsi haqqında ikitərəfli münasibətlərimizdə “buz dövrü” yaşadıq. Sonra mən regional təhlükəsizlik məsələləri üzrə müstəqil ekspert kimi nazirin mövqeyini qeyri-sabit və qohum xalqlar arasında ikitərəfli münasibətlərə zərərli kimi tənqid etdim. Bildiyimə görə, Azərbaycan o zaman o vəziyyətə çox ağrılı reaksiya verdi. Qırğızıstan isə sadəcə olaraq öz səfirini geri çağırdı… Ancaq bu gün vəziyyət tamamilə fərqlidir və düzgün istiqamətdə inkişaf edir və mən fəxr edirəm ki, buna öz səylərimi vermişəm.
Bu gün dövlətlərimiz dərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə Qırğızıstan Prezidentinin 2024-cü ilin aprelində uğurlu sonuncu dövlət səfərindən sonra çatıb. Strateji tərəfdaşlıq əlaqələri Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarovun 2022-ci ilin aprelində, yəni mənim təyinatımdan bir il keçməmiş ilk rəsmi səfəri zamanı qurulub. Həmin səfəri iki ölkə münasibətləri tarixində “sıçrayış” adlandırmaq olar. Səfər rekord müddətdə – iki həftə ərzində hazırlandı.
— İqtisadi sahədə ikitərəfli əməkdaşlıq necə gedir?
— İkitərəfli görüşlər zamanı ölkələrimizin prezidentləri ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın nəhəng potensialını dəfələrlə qeyd ediblər. Ticarət dövriyyəsinin həcmi kifayət qədər cüzidir, lakin müsbət artım dinamikası yaranıb. Əgər üç il əvvəl bu, 4-5 milyon dolları ötmürdüsə, son iki ildə dövriyyə təxminən iki dəfə artıb. Azərbaycan tərəfinin məlumatına görə, ötən 2023-cü il üçün bu, əvvəlki illə müqayisədə, demək olar ki, 6 dəfə olub.
Azərbaycan hazırda regional və qlobal əhəmiyyətli ən böyük logistika mərkəzidir. Biz müasir İpək Yolunun kəsişməsində və Çinin məşhur “Bir kəmər-bir yol” təşəbbüsünün zonasında olmaqla nəinki bunu nəzərə almalı, həm də ondan fəal istifadə etməliyik. Missiyamın son ayında artıq Bakıya Qırğızıstandan Çin malları daşıyan ilk yük maşınları karvanı gəlib. Qırğızıstanın da daxil olduğu Orta Dəhliz və tezliklə başlayacaq Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan meqa dəmir yolu layihəsinin nəhəng logistika potensialını nəzərə alaraq, biz bu sahəyə xüsusi diqqət yetirməliyik. Baxmayaraq ki, Azərbaycan logistika sektorunda əməkdaşlığa açıqdır. Bu üç il ərzində iqtisadi diplomatiyanın inkişaf etdirilməsi işindən uzun müddət danışa bilərik. Hesab edirəm ki, Qırğızıstanın yeni səfiri Maksat Mamıtkanov bu sahədə ciddi inkişaf etməli olacaq, çünki Xarici İşlər Nazirliyi Qırğız Respublikası iqtisadi diplomatiyaya xüsusi diqqət yetirir.
— Böyük Yazıçı Çingiz Aytmatovun xatirəsinin Azərbaycanda əbədiləşdirilməsi istiqamətində gördüyünüz işləri xüsusilə qeyd etmək istərdim, bu barədə bizə məlumat verin.
— Qırğızıstanda üç tanınmış top brend var – Epik Manas, Yazıçı Çingiz Aytmatov və İssık-Kul gölü. Çingiz Aytmatov, şübhəsiz ki, dünya miqyaslı böyük yazıçıdır. Ölkənizin brendlərini təbliğ etmək hər bir Səfirin birbaşa məsuliyyətidir. Mənim etdiyim budur. Mən 2021-ci ildə Etimadnamələrin təqdim edilməsi mərasimində və Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı ilə görüşdə tanınmış həmyerlimizin xatirəsinin cənab Prezident İlham Əliyevə əbədiləşdirilməsindən danışdım. Demək olar ki, Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarovun Azərbaycana dövlət səfərinin ən maraqlı məqamı Bakının Azadlıq prospektində Çingiz Aytmatovun abidəsinin açılışı oldu. Çingiz Aytmatov Azərbaycana səfər etməyi çox sevirdi və Azərbaycanın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevlə və 2008-ci ildə böyük Yazıçıya 1 nömrəli “Dostluq” ordeni verən Azərbaycanın hazırkı Prezidenti İlham Əliyevlə dost idi. Yeri gəlmişkən, Beynəlxalq Aytmatov Fondu, Yazıçının oğlu Eldar Aytmatovun rəhbərlik etdiyi 1 nömrəli “Aytmatov” ordeninin cənab Prezident Əliyevə təqdim edilməsi planlaşdırılır.
— Qısa müddətdə gördüyünüz işin nəticəsi sizi heyran etdimi, rəhbərliyiniz sizi bir növ tanıdı?
— Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən dövlət tapşırığını uğurla yerinə yetirdiyimə görə, mən 2023-cü ildə Milli Təhlükəsizlik Dövlət Komitəsinin Sərhəd Xidmətinin medalı ilə təltif olunmuşam. Həmçinin Qırğızıstan mədəniyyətinin təbliği, 2024-cü ilin aprel ayında “Qırğızıstan Respublikasının mədəniyyət əlaçısı” döş nişanı ilə təltif olunmuşam, fəxri döş nişanı Qırğızıstanın mədəniyyət naziri tərəfindən verilmişdir. Missiyanı başa vurduqdan sonra Qırğızıstanın xarici işlər naziri Jeenbek Kulubayevlə görüşdüm və o, mənə Xarici İşlər Nazirliyinin yubiley medalını təqdim etdi. Medallar, sertifikatlar və digər mükafatlar missiyanın nəticələrinin özü qədər vacib deyil. Mən Bakıdan müvəffəqiyyət hissi ilə ayrıldım. Ola bilsin ki, ölkə rəhbərliyi bu vəziyyəti nəzərə alsın.
— İşinizdə hansı çətinliklərlə üzləşirsiniz?
— Deyə bilmərəm ki, Azərbaycan tərəfi ilə işləməkdə çətinliklər var idi, mən təyin olunana qədər, o cümlədən Azərbaycan Prezidenti Administrasiyası səviyyəsində, hələ II Qarabağ müharibəsindən əvvəl bir çox həmkarlarımla tanış idim; 2020-ci ildə azərbaycanpərəst mövqe tutdum. Bir hüquqşünas və bir türk kimi Azərbaycan xalqının Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında tarixi ədalət uğrunda apardığı mübarizə aydın və qəlbimə yaxın idi. Hələ 2020-ci ilin əvvəlində Qırğızıstanda keçmiş xarici işlər naziri Əsgər Aytmatov və ictimai xadim Assol Moldokmatova ilə “Qırğızıstan Azərbaycanın Dostları Klubu” ictimai birliyini təsis etdik. Qarabağ uğrunda mübarizədə Azərbaycan xalqına dəstək məqsədilə bir sıra tədbirlər həyata keçirdik, Xocalı faciəsi, Azərbaycanın Müstəqillik Günü ilə bağlı hər iki ölkənin mətbuatında dərc olunan müraciətlər etdik. 2020-ci ilin payızında Gəncədə dinc əhalinin vəhşicəsinə bombalanması nəticəsində həlak olanların xatirəsinə gül dəstələri qoyuldu və daha bir çox şeylər.
— Əminəm ki, ölkəmizdə çoxlu dostlarınız var. Özünüz üçün xalqımızın hansı milli xüsusiyyətini vurğulayardınız? Oxuculara arzularınız nədir?
— Gözəl ölkənizdə işləmək fürsətinə görə taleyə və Prezidentə minnətdaram. Təbii ki, Azərbaycanda tapdığım ən böyük kapitalım tanış ola bildiyim dostlarım, yoldaşlarım və yaxşı tanışlarımdır. Onları sadalamaq üçün bir neçə vərəq kifayət deyil. Prezidentin köməkçisi, Azərbaycan Prezidenti Administrasiyasının Xarici siyasət şöbəsinin müdiri cənab Hikmət Hacıyevə, Azərbaycanın xarici işlər naziri cənab Ceyhun Bayramova və Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə göstərdikləri dəstəyə və səmərəli qarşılıqlı fəaliyyətə görə qurumun bütün əməkdaşlarına xüsusi minnətdarlığımı bildirirəm. Müdrik məsləhəti və qardaş dəstəyi ikitərəfli əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə kömək edən Azərbaycan-Qırğızıstam parlamentlərarası dostluq qrupunun rəhbəri Musa Quliyevə xüsusi təşəkkürümü bildirirəm. Musa Quliyev, səfirliyin müraciəti ilə cari ilin iyun ayında Qırğızıstan Joqorku Keneşinin Toroq deputatı Nurlanbek Şakiyev parlamentlərarası əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində mühüm xidmətlərinə görə Qırğızıstan Parlamentinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilib. Türk Dünyasının vətənpərvər və cinayət axtarışının əfsanəsi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, Azərbaycan Təhlükəsizlik Şurası katibinin müavini, general Mədət Quliyevlə görüşməkdən qürur duyuram və ona qardaş dəstəyinə görə təşəkkür edirəm. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru, akademik Urxan Ələkbərova, onun alimləri, professorlar Namiq Əliyevə, Elman Nəsirə, ADA Universitetinin rəhbərliyinə, rektor professor Hafizə Paşayevə və onun gənc və perspektivli müavini Fariz İsmayılzadəyə xüsusi təşəkkür edirəm.
Təbii ki, ölkəm, onun xarici və daxili siyasəti haqqında məlumatların yayılmasında mənə köməklik göstərən jurnalist dostlarıma, Azərbaycanda media işçilərinə təşəkkür edirəm. Və adları sadalanmayan, lakin yaddaşlarda isti iz qoyan bir çox digər əziz dostlarıma.
Bu üç il mənim və ailəm üçün nəzərə çarpmadan keçdi. Qırğız xalqına və ölkəmə qarşı mehriban münasibət mənim xoşuma gəldi. Mən Bakıya üç il əvvəl bütövlükdə türk dünyası ideyasına skeptik münasibətlə gəlmişdim və onun inamlı tərəfdarı kimi ayrılmışdım. Azərbaycanda uşaqlardan, sadə insanlardan tutmuş məmurlara qədər hər kəsin vətənpərvərliyinin ən yüksək səviyyəsi mənə xoş təsir bağışladı. Bu, bir xalqı birləşdirir, daha güclü edir. Əminəm ki, Azərbaycanın bəxti gətirib ki, müasir tarixin ən ağır illərində onun sükanı arxasında Azərbaycan xalqının dahi övladları, türk dünyasının xarizmatik liderləri Heydər Əliyev və onun layiqli oğlu İlham Əliyev dayanıb. Ümid edirəm ki, Azərbaycanda işləmək və onu daha çox ziyarət etmək üçün daha bir fürsət yaranacaq. Qardaş Azərbaycan xalqına sülh, firavanlıq və əmin-amanlıq arzu edirəm!
Tərcümə edən: Rafi Müslümov
Çebotaryova Cəmilə
