Müstəqilliyin zirvəsi olan Vətən savaşı: 28 Maya ithafən II Qarabağ müharibəsi ilə bağlı 28 maraqlı FAKT – SİYAHI
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin Media və Kommunikasiya Departamentinin rəhbəri Əziz Əlibəyli Azərbaycanın Müstəqillik Günü ilə bağlı 28 maraqlı fakt barədə yazıb.
Yenicag.az həmin yazını təqdim edir:
“Bir neçə mərhələ üzrə qiymətləndirmə aparmaq mümkün olsa da, tarixin sırf 2020-ci ildən sonrakı dövründə Vətən müharibəsi kimi tanınan, beynəlxalq diqqəti cəlb edən və Azərbaycanın müasir kimliyini əhəmiyyətli dərəcədə dünyada tanıdan İkinci Qarabağ müharibəsi ilə bağlı 28 maraqlı faktı təqdim edirik:
1. Tez həll edilməsi: Münaqişə döyüş meydanında sürətli irəliləyişlərlə 27 sentyabr – 10 noyabr 2020-ci il tarixləri arasında, cəmi 44 günə qələbəmizlə başa çatdı.
2. İnnovativ və modern müharibə: Azərbaycan qabaqcıl dron texnologiyasından geniş şəkildə istifadə etdi və belə miqyasda dron müharibəsindən səmərəli istifadə edən ilk ölkə oldu.
3. Strateji şəhər əməliyyatı – Noyabrın 8-də Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı kimi tanınan Şuşanın azad edilməsi Azərbaycan üçün ən əlamətdar qələbələrdən biri oldu. Şuşanın böyük tarixi və emosional dəyəri var və bu müasir hərb tarixində unikal şəhər hərbi əməliyyatların sırasında yer aldı.
4. Atəşkəs sazişi: Müharibə Rusiyanın vasitəçiliyi ilə əldə edilən atəşkəslə başa çatdı və bu, Azərbaycanın qələbəsi ilə nəticələndi.
5. Ərazilərin qaytarılması: Azərbaycan Qarabağ ətrafındakı əsas rayonlar da daxil olmaqla, təxminən otuz il ərzində işğal altında olan mühüm ərazilərə nəzarəti bərpa etdi.
6.Dəhliz: Saziş Naxçıvanla Azərbaycanın qalan hissəsi arasında əlaqəni və strateji mövqeləşdirməni gücləndirən yeni dəhliz yaratmaq istiqamətində proses başlatdı – biz onu Zəngəzur dəhlizi kimi ifadə edirik.
7. Mədəni İrs: Azərbaycan işğal zamanı zədələnmiş və ya baxımsız qalmış, Ermənistan işğalçılarının mədəni abidələri soyqırımı məsələsini faş etdi və ilk dəfə dünyanı qatil erməni obrazı ilə üz -üzə tanış etdi. (Mədəni irs obyektlərinin qorunması və bərpası üçün bərpa edilmiş ərazilərdə bərpa layihələrinə başlamışdır).
8. Məcburi köçkün Şəxslər: Münaqişə nəticəsində yüz minlərlə azərbaycanlı məcburi köçkün düşmüşdü. Və son dörd ilə dünyada öz torpaqlarına qayıtma hadisəsi yalnız Azərbaycana məxsusdur.
9. Beynəlxalq reaksiyalar: Müharibə qlobal miqyasda qarışıq reaksiyalara səbəb oldu, bəzi ölkələr sülhə çağırdı, digərləri isə dolayı yolla silah satışı və ya siyasi dəstək vasitəsilə iştirak etdi. Bu, bizim qlobal oyunçu olmaq yolunda tarixdə ilk dəfə uğurla verdiyimiz sınaq idi.
10. İsrail və Türkiyə pilotsuz təyyarələrinin istifadəsi: Azərbaycanın İsrail və Türkiyə istehsalı olan “Harop” və Bayraktar kimi, döyüş sursatı kimi pilotsuz təyyarələrdən istifadə etməsi döyüş meydanının dinamikasında ilk dəfə oyunu dəyişdirdi. Və onların dünya hərb tarixində ilk dəfə istifadəsini biz etdik.
11. Xatirə Günü: Azərbaycanda münaqişə zamanı həlak olan əsgərlərin və mülki şəxslərin xatirəsini anmaq üçün sentyabrın 27-sini məhz bu ad üçüntəsis edib. Bu, bizim tarixin qalib şəhidlərinə həsr etdiyi ilk hadisədir.
12. Qələbə Günü: 8 Noyabr Şuşanın işğaldan azad edilməsi münasibətilə Azərbaycanda Qələbə Günü kimi qeyd olunur. Bu, bizim ilk milli qələbə günümüzdür.
13. İqtisadi təsir: Müharibə Azərbaycanı infrastrukturun bərpasına və geri alınmış ərazilərdə inkişafa böyük sərmayə qoymağa vadar etdi. Dünyada bu mənada quruculuq-abadlıqla məşğul olan tək ölkədir.
14. Media işıqlandırması: Münaqişə həm rəsmi, həm də qeyri-rəsmi mənbələr tərəfindən real vaxt yeniləmələri və sosial mediadan geniş istifadə ilə ən rəqəmsal sənədləşdirilmiş müharibələrdən biri kimi tarixə, daha doğrusu datalara düşdü.
15. Beynəlxalq Vasitəçilik: Rusiya, Fransa və ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Minsk Qrupu davamlı sülhə vasitəçilik edə bilmədi və bu, beynəlxalq diplomatik səylərin tənqidinə, ilk dəfə böhranına səbəb oldu. Bizdən sonra Ukrayna qurbana çevrildi.
16. Ekoloji Narahatlıqlar: Müharibə xüsusilə hərbi əməliyyatların təsirinə məruz qalan ərazilərdə ətraf mühitə təsirlə bağlı narahatlıqları artırdı. Bakıda keçiriləcək cop29 ilk tədbir olacaq ki, qalib ölkə ekoloji işğalı da dünyanın gözü önünə süərəcək.
17. Kiber Müharibə: Müasir münaqişələrdə kibermüharibənin rolunu ilk dəfə açıq ortaya qoyan savaş idi bu.
18. Qlobal etirazlar: Erməni diasporumüharibə zamanı Ermənistandan daha böyük və güclü İkinci cəbhəni açan qüvvə idi. Azərbaycan bir anda iki cəbhədə savaşmağa məcbur qalan ilk ölkə idi.
19. Mülkil təsir: Mülki ərazilər münaqişə zamanı əhəmiyyətli dərəcədə təsirə məruz qaldı. Bu, Ermənistanın hücumunda Azərbaycan əsgərinə gücü çatmayıb, mülki əhalini bombalaması hadisəsi idi ki, qlobal reaksiya tempi ilk dəfə beynəlxalq hüququn öldüyünün rəsmi etirafı idi.
20. Müharibə əsirləri: Müharibə əsirlərinin və cəsədlərin mübadiləsi müharibədən sonrakı bərpa və barışıq prosesinin mühüm elementi idi. Bu, sanki son dəfə Solferino müharibəsində baş vermişdi və Azərbaycanın müasir hərbi tarixində ilk erməni əsirlər idi.
21. Mədəni Səfərbərlik: Müharibə Azərbaycanda millətçilik hisslərini hərəkətə gətirdi, əhalini hərbi hərəkata dəstək üçün birləşdirdi.
22. Yenidənqurma səyləri: Azərbaycan geri qayıdan sakinlərin normal həyatını bərpa etmək üçün yeni bərpa edilmiş ərazilərdə geniş yenidənqurma işlərinə başladı. Dünyada müharibə getdiyi və dörd tərəfi qeyri-sabit mühitdə quruculuğu aparan yeganə dövlətdir.
23. Minalardan təmizləmə səyləri: Münaqişə zonalarını minalardan təmizləmək üçün kütləvi minatəmizləmə əməliyyatlarına başlanıldı, bu, köçürülmə və yenidənqurma işlərinə başlamazdan əvvəl mühüm addım idi. Dünyada az ölkə var, amma normal məntiqin izahı çatmır ki, işğalçılar göz bəbyimiz olan torpağı mənalarla necə doldurublar, axı burda onlar son 30 ildə yaşamışdır. Deməli, bu fakta görə də dünyada bir ilkdir.
24. Beynəlxalq hüquqi debatları: Müharibə beynəlxalq hüquq, xüsusilə öz müqəddəratını təyinetmə hüququ və ərazi bütövlüyü ilə bağlı müzakirələrə səbəb oldu. Amma nəticə əlbəttə ki, Azərbaycanın təhlükəsizlik prinsiplərindən yanaşaraq qalib gəlməsinin üstünlüyünü tətbiq etməsi idi.
25. Dronların effektivliyi: Müharibə qlobal hərbi strategiyaları dəyişdirərək müasir müharibədə pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) artan əhəmiyyətini və effektivliyini nümayiş etdirdi.
26. Mədəni İntibah: Müharibədən sonra Azərbaycan öz mədəniyyətini və irsini təbliğ etməyə, milli kimliyi və qüruru gücləndirməyə diqqət yetirdi. Milli ideologiya məsələsi meydana çıxdı.
27. Geosiyasi yerdəyişmələr: Münaqişə regional dinamikanı dəyişərək qonşu ölkələrlə və ondan kənarda münasibətlərə təsir etdi. Azərbaycan Rusiya ilə bərabərhüquqlu hərbi müttəfiqlik sazişi bağlayan ilk sabiq SSRi dövləti oldu.
28. Turizmin inkişafı: işğaldan azad edilmiş rayonlarda turizmin inkişafı üçün planlar elan edilmişdi ki, bu da keçmiş münaqişə zonalarının mədəni və tarixi maraq sahələrinə çevrilməsidir. Azərbaycan turizm ölkəsi olacaq.
Bu faktlar təkcə son dörd ildə Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qazanılan 28 uğrun qısa hesabatıdır.
Əfəndilər, yarın Cümhuriyyət qurmuruq, yarın balalarımızın qurduğu və qısa sürən tarixi dövlətin yerində inşa edilən Qalib Azərbaycanda günə oyanacağıq.
Müstəqilliyimiz əbədi olsun!”
