Sabir Rüstəmxanlı 70 yaşında – Dünəni və bu günü FOTOLARDA
Bu gün Azərbaycanın xalq şairi, Milli Azadlıq Hərəkatının liderlərindən biri olan Sabir Rüstəmxanlının 70 yaşı tamam olur. Bu münasibətlə, Sabir bəyi təbrik edir və keçdiyi ömür yoluna qısa ekskursiya etmək istəyirik:
Həyatı
Sabir Rüstəmxanlı 1946-cı il may ayının 20-də Yardımlının Hamarkənd kəndində anadan olub. 1963-cü ildə Yardımlı qəsəbə onbirillik məktəbini bitirib. Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olmuş, 1968-ci ildə oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Əmək fəaliyyətinə tələbəlik illərindən başlamış, 1967-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının orqanı olan “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində işə qəbul edilmişdir.1974-1975-ci illərdə ordu sıralarında xidmət etmişdir. Bu sırada elmi işlə də məşğul olmuş, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasını bitirmişdir. S.Rüstəmxanlı 1976-cı ildə “Molla Nəsrəddin” və folklor” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsinə yiyələnmişdir.
Yaradıcılığı
Erkən yaşlarından məşğul olduğu ədəbi fəaliyyət 1967-ci ildən onun əsas peşəsinə çevrilmişdir. 1967-1978-ci illər ərzində “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində xüsusi müxbir və şöbə müdiri, 1978-1989-cu illər arasında isə “Yazıçı” nəşriyyatının baş redaktoru olmuş, yüzlərlə elmi, ədəbi-tənqidi, publisistik yazı çap etdirmişdir. İlk kitabı 1970-ci ildə nəşr edilmişdir. O vaxtdan bəri Azərbaycanda, Türkiyədə, Rusiyada, İsveçdə 20-dən artıq şer, nəsr, publisistika kitabları nəşr edilmişdir. Kitabları Azərbaycanın yüksək ədəbi ödüllərinə layiq görülmüş, onun adını bütün türk dünyasında və əski Sovetlər Birliyində tanıtdırmışdır. “Ömür kitabı” adlı əsəri Azərbaycanda xalqın milli və yurdsevərlik duyğularının oyanmasında ciddi rol oynamış və 1988-ci il milli azadlıq hərəkatının mənəvi təməllərindən biri olmuşdur. “Tanımaq istəsən”, “Xəbər gözləyirəm”, “Gəncə qapısı”, “Sağ ol, ana dilim!”, “Qan yaddaşı”, “Zaman məndən keçir” və sair kimi şer kitablarının, “Bütövlük”, “Didərginlər”, “Cavad xan”, “Orxonla görüş” poemaların, “Bu sənin xalqındır” publisistik yazılarından ibarət əsərin, “Atamın ruhu”, “Xətai yurdu”, “Göy Tanrı”, “Ölüm Zirvəsi (Cavad xan)”, “Difai Fədailəri”, “Sunami” romanlarının müəllifidir. Əsərləri bir çox dünya xalqlarının dillərinə tərcümə olunub. 2005-ci ildə Xalq Şairi fəxri adına layiq görülmüşdür.
İctimai-siyasi fəaliyyəti
S.Rüstəmxanlı 1988-ci ildə başlanan milli azadlıq hərəkatının ilk təşkilatçılarından və liderlərindən olub. Həmçinin Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin yaradıcılarından biri olmuşdur.
1989-cu ildə Azərbaycanda ilk müstəqil, demokratik qəzet olan “Azərbaycan”ı təsis etmiş, iki il onun baş redaktoru (baş yazarı) olmuşdur.
1990-cı ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsindən Parlamentə deputat seçilmiş, Demokratik deputat fraksiyasının həmsədri, Qaçqınlarla iş komissiyasının sədri, Azərbaycanın Müstəqillik Aktının müəlliflərindən biri olmuşdur. 1991-1995-ci illərdə Mətbuat və İnformasiya naziri vəzifəsini icra etmişdir.
26 noyabr 1991-ci ildə təşkil edilən Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının tərkibinə daxil edilmişdir.
1992-ci ildə bir qrup ziyalı ilə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasını təsis etmişdir, bu günə qədər partiyanın sədridir.
1995-ci ildə Mətbuat və informasiya naziri vəzifəsindən istefa vermişdir.
1996-cı ildə Azərbaycan Respublikası prezidentinin fərmanıyla “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilən S.Rüstəmxanlı hakimiyyət orqanlarına etiraz əlaməti olaraq bu yüksək dövlət ödülünü almaqdan imtina etmişdir.
2000-ci ildə başçılıq etdiyi Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası parlamentdə yer qazanan iki müxalifət partiyasından biri olmuşdur. 2003-cü ildə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası tərəfindən Azərbaycan Respublikasının prezidentliyinə namizədliyi irəli sürülmüşdür.
2005 və 2010-cu illərdə Milli Məclisə keçirilən seçkilərdə 72 saylı Yardımlı-Masallı dairəsindən mojaritar qaydada namizədliyini irəli sürmüş və qalib gəlmişdir.
Diaspor fəaliyyəti
S.Rüstəmxanlı uzun illərdən bəri Azərbaycanın ən böyük diaspora təşkilat olan Dünya Azərbaycanlıları Konqresində fəaliyyət göstərir. Müxtəlif vaxtlarda konqresin Məclis sədri, İdarə Heyətinin üzvü olmuşdur.
2008-ci ildən isə Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin həmsədridir.
Hazırda Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədridir.
Dünyanın otuz beşə yaxın ölkəsində Azərbaycanın taleyi ilə bağlı çıxışlar etmiş, Azərbaycanın haqq səsinin dünyaya çatdırılmasına çalışmışdır.
Filmoqrafiya
1990-cı ilin adamı (film, 1977)(qısametrajlı sənədli film)
Azərbaycan məktəbinin 60 illiyi (film, 1980)
Azərbaycana namus və sevgiylə (film, 2006)
Baba Dağ (film, 2006)
Cavad xan (film, 2009)
Cavad xan. filmin filmi. 5-ci veriliş (film, 2007)
Cavad xan. Filmin filmi. Ölümün zirvəsi. 1-ci veriliş (film, 2007)
Daş (film, 1977)
Ənvər Həsənov. Yeddi oğuldan biri (film, 2007)
Heydər Əliyev. Dördüncü film. Lider (film, 1999)
Meşəyə insan gəlir (film, 1980)
Musaküçə kəndinin sakinləri (film, 1973)
Müstəqillik yollarında. Birinci film (film, 2004)
Neft Daşlarının 25 illiyi (film, 1975)
Payızın 17 anı (film, 2007)
Qayıdış (film, 1988)
Suvenir (film, 1972)
Talada ev (film, 1986)
Tikilir, amma… (film, 1973)
Uçuş xətti (film, 1987)
Zəlimxan dastanı (film, 2007)
Əsgər mahnıları
Kitabları
“Tanımaq istəsən”,
“Xəbər gözləyirəm”,
Sevgim,sevincim
“Gəncə qapısı”,
“Sağ ol, ana dilim!”,
“Qan yaddaşı”,
“Ömür kitabı”,
Atamın ruhu
Bu sənin xalqındır
“Zaman məndən keçir”
“Xətai yurdu”,
“Göy Tanrı”,
“Bütövlük həsrəti”,
“Atamın ruhu” (təkrar)
“Ölüm zirvəsi”,
“Difai fədailəri”,
“Sunami”,
“Əbədi Sevda”.
Dərdə əyilmə
Şair və Şər.
 |
| Anaya əskər məktubu. 1974 cü il: Nə sənə, nə mənə yaraşar bu qəm Şükür, dava-dalaş qoxusu yoxdur Əziyyət… mən ona öyrəncəliyəm Ayrılıq tanışdır, qorxusu yoxdur . |
 |
| Sovet Ordusunda əsgər yoldaşlarımla. |
 |
| Bu şəkildə 25 yaşım var. |
 |
| Professor Abbas Zamanovla 1971-ci ildən tanış olmuşduq. O mənə Cavad xanın şəklini bağışlamışdı. Evi Azərbaycan ziyalılarının və Türk dünyasından gələn qonaqların tez-tez toplaşdığı bir yer idi. |
 |
| Şəhərdən kəndə getmişəm. Təbiətlə baş-başa… |
 |
| Oxucularıma avtoqraf verirəm. |
 |
| Məni susuz qoyub dərin dəryalar Bu bulaq yanğımı söndürəcəkdir.Evimizə qayıtmışam |
 |
| Dördüncü mikrofon Azərbaycanın müstəqillik aktına imza atan “Müstəqil Azərbaycan” deputat qrupunun əsas tribunası idi. |
 |
| 1991-ci ilin avqust ayında bizi ölümümüzə vurmuşdular. Ancaq yaşadıq və mübarizəmizdən dönmədik |
 |
| 1988-ci il meydan epopeyasının baş qəhrəmanları. 18 gün meydanı idarə edən biz olmuşduq. Sağda Nemət Pənahlı, solda Məhəmməd Hatəmi. |
 |
| 1988-91-ci illərdə hər birimizin ağlının, iradəsinin, gücünün sınağa çəkildiyi bir vaxtda görkəmli alim, ictimai-siyasi xadim Aydın Məmmədov ən yaxın sirdaşlarımdan biri idi. |
 |
| Milli Məclisdə növbəti mübahisələrdən biri. Sədr Elmira Qafarova mədəni adam idi. Dinləyir, cavab vermirdi. Görünür dediklərim ağlına batmırdı. |
 |
| Azadlıq meydanının tribunası. Xəlil Rza Ulutürk yenə öz işindədir. Türkiyədən həmin gün gələn İbrahim Bozyel Elçibəylə nəsə müzakirə edirlər. Mən isə növbəti çıxışa hazırlaşıram. |
 |
| Milli Məclisdə növbəti mübahisələrdən biri. Hadisənin episentrində olanlardan biri də mənəm. |
 |
| 1990-cı il 20 yanvar faciəsindən sonrakı yaslı günlərimiz. |
 |
| Monqolstana səfər zamanı Ulan-Batordan 5-6 saatlıq yolda 700 baş ilxıya baxan gənc monqol ailəsinin qonağı olmuşdum. Bozqırda ilxıçı ilə at çapmış, qımız içib cüyür əti yemişdik. |
 |
| Böyük Çin səddində… |
 |
| Türkiyənin sabiq baş naziri Tansu Çillərlə görüşərkən. |
 |
| Tənzilə xanımla birgə tədbirdəyik. Yanlmdakı dostumuz Ibrahim Bozyeldir. |
 |
| 2007-ci il. Asiya vəAfrika ölkələri gənc yazıçılarının Bişkek konfransında. |
 |
| Zamanın bir anı. Hamıya tanış simalar. |
 |
| İlyas İsmayılovun bağında Pənah Hüseynlə ilk və son dəfə nərd oynamışdıq. |
 |
| Bu atam və anamla birgə bəlkə də yeganə şəkilimdir. Xəstə olsalar da, ovqatları xoş idi və kənddəki bağçamızda bacılarımla birgə oturmuşduq. |
 |
| Hələ aramıza nifaq girməmişdi… |
 |
| Türk dünyası Araşdırmalar Mərkəzinin genel başkanı, bütün ömrünü Türk birliyi uğrunda mübarizəyə sərf etmiş professor Turan Yazqan. 20 illik dostum və məsləkdaşım. |
 |
| Adam bir daşa, qayaya dönüb bu əbədiyyət karvanına qoşulmaq istəyir. Doğma dağlara qayıdanda bu duyğu ürəyimi tərk etmir. |
 |
| Elçibəylə görüşlərimizin bir anı… |
 |
| Mətbuat və informasiya naziri olarkən… |
 |
| İqbal Ağazadə ilə birlikdə deputat statusunda Biləsuvarda yerləşən qaçqın şəhərciyinə getmişdik. |
 |
| Bəxtiyar Vahabzadə mənim müəllimim olub. Həm də demək olar ki, hər gün zəngləşib hal-əhval tutduğum dostum, məsləkdaşım idi. Hərdən mənə deyirdi: “Niyə bu millət üçün yanan adamların sayı belə azdır?” |
 |
| Uzaq sahillərdəyik… |
 |
| 2007-ci ildə gənclərlə görüş. |
 |
| Mahmud Çöhrəqanlı ilə Təbrizdə, Bakıda, İstanbulda, Vaşinqtonda çox görüşlərimiz olub. |
 |
| Azərbaycanın xalq yazıçısı Hüseyn Abbsazadə (ortada) hələ 4 cü kursda oxumağıma baxmayaraq məni “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzetinə işə götürmüşdü. Soldakı xalq yazıçısı Sabir Əhmədli həmin günlərdən başlayaraq ölümünə qədər ən yaxın dostum və sirdaşım olub. Allah hər ikisinə rəhmət eləsin! |
 |
| Türkiyədə Sabir Rüstəmxanlı günü keçirilir. |
 |
| Milliyətçi Hərəkat Partiyasının genel başqanı Dövlət Baxçalı Türkiyədə ən çox sayqı duyduğum adamlardan biridir. Ankaraya hər gedişimdə onunla mütləq görüşürəm. |
 |
| Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının fəalları arasında. |
 |
| “Göy Tanrı” romanımın müzakirəsi zamanı. Məndən solda: Firidun Ağasıoğlu, Qabil və Anar. |
 |
| Ankarada Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin qəbri başında. Millət vəkili Fəzail İbrahimli ilə birlikdə. |
 |
| Tənzilə xanımla kütləvi tədbirdəyəm. |
 |
| Uqanda. Nil çayının başlanğıcında… |
 |
| Ortada Türk dünyasının böyük yazıçısı Çingiz Aytmatovdur, soldakı gənclik dostum Muxtar Şaxanov. Türkiyənin Elazığ şəhərində onlarla son görüşlərimizdən biri. Çingiz Aytmatov xoşbəxt idi. Böyük planlardan danışırdıq, ölümün bu qədər yaxında olduğunu heç birimiz hiss etmirdik. |
 |
| “Cavad xan” filminin çəkilişi zamanı qan yaddaşım yenidən dirilmişdi… |
 |
| Ömür keçir, gün keçir… |
