Autizm xəstəliyi, səbəbləri, əlamətləri və müalicəsi – Pediatr Zarina Şixzadayeva
Doktor Zarina Şixzadayeva uşaqlarda autizm əlamətləri, onun müalicəsi və erkən aşkarlanmasının əhəmiyyəti barədə danışıb.
Yenicag.az həmin müsahibəni təqdim edir.
Autizm nədir və uşaqlarda onun əsas əlamətləri hansılardır?
Autizm, yaxud Autizm Spektr Pozuntusu (ASP), sosial qarşılıqlı əlaqə, kommunikasiya və davranışa təsir edən neyroinkişaf pozuntusudur. Əsas əlamətlərə digər insanlarla ünsiyyət və qarşılıqlı əlaqədə çətinliklər, məhdud maraqlar və təkrarlanan davranışlar daxildir. Belə uşaqlar adətən göz təmasından qaçır, nitq inkişafında gecikmələr yaşayır və ya heç danışmır, həmçinin rutinlərə güclü bağlılıq göstərirlər.
Valideynlər adətən uşaqlarında autizmin əlamətlərini hansı yaşda görməyə başlayırlar?
Autizmin əlamətləri adətən həyatın ilk illərində, üç yaşına qədər özünü göstərir. Valideynlər uşağın adını eşitməməsi, gülümsəməyə cavab verməməsi, göz təmasından qaçması və ya digər uşaqlarla oynamağa maraq göstərməməsi kimi əlamətləri fərq edə bilərlər. Lakin diaqnoz tez-tez daha sonra, nitq və sosial bacarıqlarda gecikmələr aşkar olduqda qoyulur.
Autizm necə diaqnoz edilir?
Autizmin diaqnozu bir neçə mərhələdən ibarətdir. Əvvəlcə pediatr uşağın inkişafında uyğunsuzluqlar aşkar edə və onu uşaq nevroloqu, psixoloq və ya psixiatr kimi mütəxəssislərə yönləndirə bilər. Diaqnoz uşağın davranışlarının müşahidəsi, inkişafının təhlili və ADOS (Autizm Diaqnostik Müşahidə Cədvəli) və ADI-R (Autizm Diaqnostik Müsahibəsi Yenidən Tərtib Edilmiş) kimi xüsusi testlər əsasında qoyulur.
Uşaqlar üçün autizm müalicəsi və müdaxilənin ən effektiv üsulları hansılardır?
Autizmin müalicəsi fərdi və müxtəlif yanaşmaları əhatə edə bilər. Ən çox yayılmış olanlar davranış terapiyası (məsələn, ABA terapiyası), loqopediya, iş terapiyası və sosial bacarıqların təlimidir. Erkən müdaxilə adətən daha yaxşı nəticələr verir. Qorxu və ya hiperaktivlik kimi əlavə simptomların korreksiyası üçün dərman müalicəsi təyin edilə bilər.
Autizmli uşaqların perspektivləri nədir? Gələcəkdə müstəqil həyat sürə bilərlərmi?
Perspektivlər bir çox faktorlardan asılıdır, o cümlədən autizmin şiddəti və erkən müdaxilə. Doğru dəstəklə bir çox autizmli uşaqlar bacarıqlarını əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirə və müstəqil və məhsuldar bir həyat sürə bilərlər. Bəziləri təhsil və karyerada böyük uğurlar əldə edir, xüsusən də maraq və istedadları düzgün istiqamətdə istifadə olunduqda.
Yeni öyrənmiş valideynlərə nə məsləhət verərdiniz ki, onların uşaqlarında autizm var?
Əvvəla, panikaya düşməyin və unutmayın ki, autizm hökm deyil. Peşəkarlarla mümkün qədər tez işləməyə başlayın və uyğun müdaxilə proqramlarını axtarın. Uşağınızı dəstəkləyin, ona sevgi və qəbul göstərin və eyni çətinliklərlə üzləşən digər valideynlərdən dəstək axtarın. Həmçinin məlumatlanmaq və uşağınızın təhsil və inkişafında aktiv iştirak etmək vacibdir.
