Yeni Çağ Media Qrupu
Irak Türkmen Gazeteciler Cemiyeti Başkanı, araşdırmacı gazeteci Şemsettin Küzeçi, Yeni Çağ Azerbaycan‘a verdiği demeçte, Kerkük’te yaşanan süreci değerlendirdi.
İşte o demeç:
– Kerkük’te son durum nasıl?
– Şu anda durum çok kötü. Seçimlerden sonra eylemler düzenlendi. Yönetim itirazlar olunca Seçim Konseyi’nin görevine son vererek süreci yönetmeleri için 9 hakim seçti.
– Bu adım sırf Kerkük’te oluşmuş durum için mi atıldı?
– Evet. Çünkü seçimlerde en çok Kerkük’te yasalar ihlal edilmişti. Burada sayılmamış tam 196 seçim sandığı vardı. Seçim Konseyi o kapalı sandıklardaki oy pusulalarınl geçersiz ilân etmişti.
– Peki hangi gerekçeyle?
– Sandıkların 28 gün halkın kontrolünde olduğunu, bu süre zarfında da oyların değiştirilmiş olabileceğini söylediler. Ama o sandıklar mühürlüydü ve hiçkimse sandıkları açmayı denememişti. Durum böyle olunca Irak Parlamentosu tüm seçim sandıklarındaki oyların yeniden sayılmasına karar verdi. Bildiğiniz üzere, Irak’ta oylar elektronik cihazlarla sayılmıştı. Bu cihazlara müdahele edildiği ve oyların bazı grupların çıkarları doğrultusunda sayıldığı ıspatlandıktan sonra itiraz dalgası daha da büyümüştü. Kerkük nüfusunun büyük bir kısmı Türkmen. Ama sonuçlara göre çoğunluk Kürtler ve Hırıstiyanlardı. Tabii ki böyle bir durumda parlamento oyların yeniden sayılmasına karar vermeliydi. Daha sonra hakimler oyları yeniden saymak için bölgelere gönderildi. Seçim Konseyi buna itiraz ederek tüm sandıkların değil, sadece şüphe duyulan sandıkların yeniden açılmasını talep etti. Sandıkların sadece yüzde 5’i elle sayıldı.
Bugüne kadar Irak’ta özellikle de Kerkük’te seçim sonuçları açıklanmıyor. Seçimler 12 Mayıs’ta düzenlendi, ama hâlâ sonuç yok. Şu anda eski hükümet ve eski parlamento Irak’ta görevini sürdürüyor. Ama onların resmi bir yetkisi yok. Seçim Konseyi de dağılmış durumda. Irak’ta kaos hakim.
– Eğer seçimler demokrasiye uygun bir şekilde düzenlenseydi, parlamentoda Türkmen milletvekilleri olacak mıydı?
– Şimdi de var. Irak’ın 6 eyaletinden 12, Kerkük’ten de 3 milletvekilimiz vardı. Ama bu seçimlerde Kerkük’ten 6 milletvekili çıkacağını bekliyorduk. Bu bölge için parlamentoda 13 koltuk var. Biri Suriyelilere ayrıldı. Diğer 12 koltuğun da 5 veya 6’sının Türkmenlerin olacağını düşünüyorduk. Yasalar ihlal edildiği için Kürtler 6, Araplar 3, Türkmenler de 3 milletvekili hakkı kazandı. Ama Kerkük’te nüfusun çoğu Türkmen, Kürtler daha önceden kaçmıştı.
– Kerkük’ün zor durumda olduğu mâlum. Bölgede petrol ve doğalgazın olması durumu daha da zorlaştırıyor. Kerkük’te hangi devetlerin çıkarları var ve bunun için neler yapıyorlar?
– 2003’ten beri Irak, ABD-İran savaşına sahne oluyor. Her iki devlet Irak hamlelerini Irak üzerinden yapıyor. Irak hükümeti tamamen İran’ın kontrolü altında. ABD Saddam Hüseyin’i devirdikten sonra yönetimi Sünnilere verdu. Bu duruma İran müdahele etti. 2004 itibariyle hükümet Şiilerin, yani İran’ın eline geçti. ABD de Irak’tan çekilince İran tam yetki sahibi oldu. O zamanlar Türkiye Kuzey Irak Kürtleriyle işbirliği içersindeydi. 1991’den 2003’e kadar Kuzey Irak güvenlik bölgesiydi. 36. paralel uçuşlara kapatılmıştı. Saddam Hüseyin Kuzey Irak’a giremezdi. Bununla ilgili BM’in Körfez savaşına dair kararı vardı. Türkiye bu bölgeye çok destek oldu. Ama 2003 senesinden sonra Türkiye Kuzey Irak’taki sürecin dışında kaldı. Bunun nedeni TBMM’in 1 Mart tezkesini onaylamamasıydı. ABD Türkiye’yle birlikte karadan Irak’a girecekti, ama parlamento bunu kabul etmedi. Bu yüzden de ABD ve Türkiye ilişkileri kötüleşti. ABD Körfez üzerinden Irak’a girdiği için Türkiye Irak’taki olayların dışında kaldı. ABD Kürtlerle birlikte hareket etti ve bunun için Kürtleri ödüllendirdi. ABD Irak’ın yeni Anayasa’sını yazarken Kürtlere büyük haklar tanıdı. Türkmenlereyse hiçbir hak verilmedi ve böylelikle de Türkmenleri cezalandırmış oldular. ABD o zaman açıkça Türkiye’den izin koparamadığı için Türkmenleri cezalandırdığını itiraf etmişti.
– Türkiye’ye misilleme olsun diyerek Irak Türkmenlerini cezalandırdılar…
– Aynen böyle oldu. Temmuzda Türk askerinin kafasına çuval geçirdiler. Aynısını Türkmenlere de yaptılar. Türk askerlerinin bulunduğu konumdan 50 metre ileride Türkmen radyosu vardı. Türkmenlerin de kafasına orada çuval geçirdiler. Bunların hepsi Celal Talabani’nin oğlu Pavel Talabani’nin oyunuydu. Kafalarına çuval geçirilmiş askerlerin de, Türkmanların da fotoğraf ve videolarını çektiren oydu. Ve bu görüntüler medyada yayınlandı. Belki de Türkiye o zaman 1 Mart tezkeresini kabul etseydi, Türkmanlar daha rahat yaşama kavuşabilirlerdi. Şu anda Irak’taki savaşın tarafları İran ve ABD. Aynı zamanda ABD Kürtleri destekliyor. ABD İran’ı Irak’tan kovmaya çalışıyor. Türkiye de arada kalmış durumda, Türkmenleri nasıl koruyabileceğini düşünüyor. Kürtler referandum sırasında ABD ve Türkiye’yle ilişkilerini iyice çıkmaza soktular. Onlar ne ABD’yi, ne Türkiye’yi, ne de İran’ı dinlediler. Herkes Barzani’ye şimdi referandumun sırası olmadığını söyledi. Ama Barzani kimseyi dinlemeden böyle bir adım attı. Kürtlere sadece bir ülke – İsrail destek verdi. İsrail’den bir heyet Erbil’e giderek Barzani’yle görüştü. Barzani referandum düzenledi, ama Irak devleti referandumun iptal edilmesini talep etti. Barzani’yse önce süre istedi, daha sonra da referandum sonuçlarını iptal etti. Irak hükümeti daha fazlasını isteyerek onun istifa etmesi ve ayrıca peşmergenin sorunlu bölgelerden çekilmesi gerektiğini belirtti. Barzani bunu kabul etmeyerek özellikle Kerkük’ten geri çekilmek istemedi. Daha sonra Haşdi Şabi ve Irak federal polisi Kerkük’e girerek peşmergeyi Kerkük’ten kovdu.
– Kerkük’te şu anda Kürtler yaşıyor mu?
– Kerkük’te kalan Kürtler peşmergeyle hiçbir alakası olmayanlar. Şu anda çoğunluk Türkmen.
– Türkiye’nin Kerkük’e müdahele etme gücü var mı?
– Şu an için hayır. Çünkü Kerkük Irak yönetiminin kontrolü altında. Erbil, Süleymaniye, Duhok üçlüsü bir arada federal Kürt bölgesi. Diğer 15 eyaletse Irak hükümetinin kontrolü altında. Kürtler zorla Kerkük’ü alarak onu kendi bölgelerine katmak ve Kürdüstan ilân etmek istiyorlardı. Bu duruma Irak, Türkiye, İran ve ABD karşı çıktı.
– Peki bunun nedeni neydi?
– ABD yıllardır Kürtleri destekliyordu. Ama bu kez onlara karşı çıktı.
– Neden?
– Barzani’nin stratejik yanlış yaptığı ortaya çıktı. O, Kuzey Irak’taki petrol ve doğalgazın Rusya’ya satılmasıyla ilgili 50 yıllık anlaşma imzalamış. Bu yüzden de ABD, Türkiye ve İran Kürtlere karşı çıktı. Türkiye bu bölgenin gelişimi için elinden geleni yaptı. Havaalanı ve parlamento binası inşa etti. Türkiye’nin Erbil ve Duhok’ta 3500 şirketi, firması, mağazası, Erbil’de Türkiye’nin 4 bankası var. Türkiye Barzani’yi uyardı, ama o dinlemedi. İran da referandumun düzenlenmemesi gerektiğini söyledi. Bunun nedeni İran’ın petrol ve doğalgazı satamama korkusuydu. Barzani Rusya’ya petrol ve doğalgazı Türkiye üzerinden değil, Suriye üzerinden satacaktı. Bu durumsa hiçbir devletin çıkarlarına uygun değil.
– Irak’ta İran’ın gücü daha fazla görünüyor. ABD ne yapacak?
– ABD iki hafta içinde iki kez Irak’ta darbe yapmaya çalıştı. Amaç, Irak’ı yok etmek değil, İran’ı Irak’tan kovmaktı. Çünkü İran’ın Irak’ta etki alanı gün geçtikçe büyüyor. Geçen hafta elektrik ve internet kesintisi yaşandı. Ülkede tam bir kaos var. Her an askeri darbe olabilir. Çünkü Irak’ta bir hükümet yok. Eski hükümetin çalışmaları da yasal değil.
– İŞİD Irak’a özellikle Kerkük’e müdahele ediyor mu?
– İŞİD-in Irak’a müdahele etmesi mümkün değil. İŞİD Irak’ta bitirildi. İŞİD sadece sahralarda, onların şehirlere ve illere inmeye gücü yok. Şu anda Irak’ta Haşdi Şabi çok güçlü.
– Haşdi Şabi kimlerden oluşuyor?
– Haşdi Şabi İranın desteklediği güçler. Kürtleri Kerkük ve Musul’dan Haşdi Şabi temizledi. Bu olay sonrası Irak, Haşdi Şabi’ye anlaşma imzakayarak resmi polis olmasını teklif etti. Şu anda Haşdi Şabi Irak devletinin savunma güçletinden biri: Polis, asker, Haşdi Şabi. Haşdi Şabi devlet memuru olarak devletten maaş alıyor. Haşdi Şabi’nin zafer anlamına gelen Nasr isimli partisi seçimlerde ikinci oldu. İran, Hadi El Amiri’yi Irak’ta başbakan görmek istiyor. Bu yüzden de bir hükümet kurulamıyor.
– Kerkük Türkmenlerinin son durumu nasıl?
– Kerkük’te hayat eskisi gibi. Ama Bağdat ve Erbil gibi Kerkük’e dikkat edilmiyor. Kerkük’te evlere günde 5-6 saat elektrik veriliyor. İçecek su yok. Belediye çalışmıyor. Çöpler sokaklara dökülüyor, 2-3 gün arayla yakılıyor. Her sokağın başında bir jeneratör var. O jeneratörlerden evlere parayla elektrik satılıyor.
– Çok mu pahalı?
– Pahalı değil, ama devlet varken neden böyle olsun ki. Suyu da parayla alıyoruz. Kerküklüler çok çalışkan, herkes çalışıyor. Zamanında Kürtlet bizi çok sıkıştırıyordu.
– Türkiye Kuzey Irak’a çok para ayırdı. Burada çok sayıda Türk şirketleri, bankaları var. Peki neden Türkiye bunun aynısını Kerkük’te yapmıyor?
– Türk iş adamları Kerkük’te güvenliğin sağlanmadığını söylüyorlar.
– Peki Suriye’deki Türkmenlerin durumu nasıl?
– Suriye Türkmenlerinin durumu bizden daha kötü. Türkiye’nin durumu iyi olunca onların da durumu iyi oluyor. Çünkü onlar Türkiye’yle, Türk ordusuyla birlikte haraket ediyorlar.
– PKK Türkmenler için bir tehlike arz ediyor mu?
– Kerkük’te PKK var. PKK’nın radyosu, ofisleri, eğitim merkezleri var.
– Suriye Türkmenleri silahlandırıldı, askeri birlik kuruldu. Kerkük Türkmenleri bunu neden yapmıyor?
– Bizde bu mümkün değil. Bizim topraklarımız düzlük. Onlar dağa çıkarak mücadele veriyor, biz bunu nasıl yapacağız? Kerkük Türkmanları sakin insanlar. Biz zamanında Saddam Hüseyin’e bile karşı gelmedik. Ama en çok biz yıprandık.
Irak hükümeti kurulduğunda Türkiye’nin baskısıyla 3 Türkmen bakanımız vardı, şimdi 1’i bile yok. Bu yüzden siyasal açıdan desteğe ihtiyacımız var. Irak’ın 70 ülkede büyükelçisi var, onlardan sadece 3’ü Türkmen. En azından Türk dünyası ülkelerine Türkmen büyükelçiler atanmalı.
– Türkiye’yle ilişkileriniz var mı?
– Var. Biz sadece Türkiye’den yardım, destek istemiyoruz. Biz tüm Türk dünyasından, özellikle de Azerbaycan hükümetinden destek bekliyoruz. Azerbaycan devletin hiç değilse manevi destek istiyoruz.
www.yenicag.az
