Paşinyandan “Müharibə bitməyib” deyənlərə AĞIR SUAL: “Yeni tabutlar görmək istəyirsiniz?”

“Kim Qarabağ məsələsinin həll olunmadığını deyirsə, o adam deyir ki, Ermənistan yenidən müharibə etməlidir”.
Paşinyanın bu açıqlaması Ermənistan daxilində Qarabağ məsələsinə münasibətdə mövcud olan ciddi fikir qarşıdurmasını bir daha üzə çıxarır. O, açıq şəkildə bildirir ki, “Qarabağ məsələsi həll olunmayıb” deyənlər əslində cəmiyyətə yeni müharibə perspektivini təklif edirlər. Paşinyan bu fikirlə həm öz siyasi kursunu əsaslandırır, həm də müxalif revanşist dairələri hədəfə alır.

Onun 7000 gəncin həyatını xatırlatması təsadüfi deyil. Bu, müharibənin real qiymətini, Ermənistan cəmiyyətinin keçirdiyi ağır itkiləri yada salmaqla “yenidən müharibə” ideyasını ictimai rəy qarşısında mənəvi cəhətdən legitimlikdən salmaq cəhdidir. Paşinyan demək istəyir ki, əgər kimsə bu gün Qarabağı yenidən siyasi-simvolik şüar kimi qaldırırsa, o zaman açıq şəkildə etiraf etməlidir: yeni qurbanlara da hazırdır. Bu isə onun təsvir etdiyi mənzərədə həm yeni blokadalar, həm iqtisadi-sosial ağırlaşmalar, həm də Ermənistanın daha da təcridi deməkdir.

Ermənistan daxilində bu mövzu ətrafında zidd istiqamətli fikirlər formalaşıb. Müxalif qüvvələrin bir hissəsi hesab edir ki, Qarabağ məsələsi bağlanmayıb və Ermənistan gələcəkdə, geosiyasi şərait dəyişərsə, bu mövzuya qayıtmalıdır. Bu dairələr Paşinyanın mövqeyini “kapitulyasiya”, “tarixi imtina”, “erməni maraqlarından geri çəkilmə” kimi qiymətləndirir, onu həm Qarabağ ermənilərini tək buraxmaqda, həm də ölkənin təhlükəsizlik sistemini zəiflətməkdə ittiham edirlər. Onların təsəvvüründə “məsələ həll olunmayıb” demək, hüquqi-siyasi gündəmdə iddianı diri saxlamaq, gələcək nəsillərə “revanş ümidini” ötürməkdir.

Buna qarşılıq olaraq Paşinyan sülh gündəmini irəli aparmağa çalışır və Qarabağla bağlı radikal tələblərin davam etdirilməsinin Ermənistan dövlətçiliyi üçün real təhlükə olduğunu vurğulayır. Onun arqumenti belədir: mövcud reallıqda Qarabağ məsələsinin hərbi-siyasi yolla yenidən açılması Ermənistan üçün nə təhlükəsizlik, nə iqtisadi inkişaf, nə də regional münasibətlər baxımından çıxış yolu deyil. Əksinə, bu, ölkəni çoxvektorlu təzyiqlər altında saxlayır, daxili-siyasi sabitliyi pozur və regionda mümkün sülh gündəmini məhv edir.

Paşinyanın bu bəyanatı həm də Azərbaycanla normallaşma və yekun sülh sazişi xəttinə ötürmədir. O, cəmiyyətə mesaj verir ki, “ikitərəfli həll” dedikdə artıq Qarabağın statusu deyil, Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədlərin açılması, kommunikasiyaların bərpası və regionda uzunmüddətli sakitlik nəzərdə tutulur. Onun “xalqlarımıza sakit yaşamaq imkanı yaratmalıyıq” cümləsi də bu baxımdan daxili auditoriya üçün siqnaldır: “keçmiş şüarlardan yapışmaq yox, dövlət olaraq yaşamaq və inkişaf etmək prioritet olmalıdır”.

Nəticə etibarilə, Paşinyanın mövqeyi Ermənistanda iki xətti üz-üzə qoyur: biri müharibə dövrünün simvolik gündəmini “Qarabağ heç vaxt bitmir” ritorikasını saxlamaq istəyən revanşist yanaşma, digəri isə reallığı qəbul edib, sərt kompromislər hesabına olsa belə, sülh və normal həyat quran xəttdir. Paşinyan özünü açıq şəkildə ikinci xəttin sülh tərəfdarlarının siyasi təmsilçisi kimi təqdim edir və “Qarabağ məsələsi həll olunmayıb” deyənləri bilavasitə yeni müharibənin ideoloji daşıyıcıları kimi göstərir. Bu isə Ermənistan daxilində mübarizənin təkcə siyasi hakimiyyət uğrunda deyil, həm də gələcək strateji model  sülh, yoxsa davamlı qarşıdurma ətrafında getdiyini göstərir.

Camal Cavanşir