Tramp presedenti: ABŞ Konstitusiyası fövqəladə TƏZYİQ ALTINDA

Əgər məhkəmələr Konqresin prezidentin fövqəladə hal elanlarına müdaxilə edə bilməyəcəyi qənaətinə gəlsə bu, ABŞ-də güc balansını ciddi şəkildə poza və demokratiya üçün təhlükə yarada bilər.

Yenicag.az xəbər verir ki, bunu ABŞ pezidenti Donald Trampın vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə əməllərini təhlil edən NPR nəşri yazıb.

Təhlil məqaləsində bildirilib ki, Tramp vəzifəyə başladığı ilk 100 gündə müasir prezidentlər arasında fövqəladə səlahiyyətlərdən ən çox istifadə edən liderə çevrildi. Onun administrasiyası dövründə ABŞ cənub sərhədindəki vəziyyətdən tutmuş enerji və iqtisadi sahələrə qədər bir neçə fövqəladə hal elan etdi. Tramp bu səlahiyyətlərdən geniş miqyasda siyasət həyata keçirmək, sərhəd divarının inşası kimi layihələri sürətləndirmək və ticarət tarifləri tətbiq etmək üçün istifadə etdi. Ekspertlərə görə, prezidentin fövqəladə səlahiyyətlərə bu qədər tez-tez və məqsədyönlü şəkildə müraciət etməsi ABŞ Konstitusiyasında nəzərdə tutulan güc balansını poza bilər.

Hüquq ekspertləri bu vəziyyətin demokratik institutlar üçün təhlükə yarada biləcəyindən narahatdırlar. Prinston Universitetindən Kim Leyn Şeppe bildirib ki, Tramp administrasiyası Ali Məhkəmənin dəstəyi ilə icra hakimiyyətinin səlahiyyətlərini genişləndirmək niyyətindədir. Trampın bəyan etdiyi fövqəladə halların bir çoxu, məsələn, enerji böhranı və ticarət kəsiri, əslində, təcili təhlükə hesab olunmur və bu mövzular daha çox qanunvericilik yolu ilə həll edilməlidir. Ekspertlər bunu fövqəladə səlahiyyətlərin məqsəddən kənar istifadəsi kimi qiymətləndirirlər.

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, prezidentin bu səlahiyyətlərə çıxışı çox genişdir və onları məhdudlaşdırmaq olduqca çətindir. 1976-cı ildə qəbul edilmiş Milli Fövqəladə Hallar Aktı müəyyən məhdudiyyətlər qoymağa çalışsa da, 1983-cü ildə Ali Məhkəmənin “qanunverici veto”nu konstitusiyaya zidd hesab etməsi Konqresin təsir imkanlarını azaltdı. Konqres fövqəladə halları yalnız üçdə iki səs çoxluğu ilə dayandıra bilər ki, bu da praktikada nadir haldır. Trampın sərhəd divarını maliyyələşdirmək üçün bu yola əl atması və Baydenin tələbə kreditlərini bağışlamaq cəhdi bu tendensiyanın davam etdiyini göstərir.

Hazırda hüquq sistemində gedən proseslər və Ali Məhkəmənin gələcək qərarları bu məsələnin taleyini müəyyən edə bilər. Ekspertlər Trampın bəzi fövqəladə qərarlarının məhkəmələrdə geri çevriləcəyini gözləsə də, ümumi narahatlıq ondan ibarətdir ki, bu hallar prezidentin hüquqi çərçivəni genişləndirməsi üçün bir sınaq meydanına çevrilə bilər. Əgər məhkəmələr Konqresin prezidentin fövqəladə hal elanlarına müdaxilə edə bilməyəcəyi qənaətinə gəlsə, bu, ABŞ-də güc balansını ciddi şəkildə poza və demokratiya üçün təhlükə yarada bilər.

Nəsimi Ələsgərli