Yeni Çağ Media Qrupu
Qlobal demoqrafik strukturda böyük dəyişiklik gözlənilir. Mütəxəssislərin fikrincə, 2030-cu ilə qədər 65 və yuxarı yaşda olan yaşlı əhalinin gənc əhalini keçməsi, qocalar isə 5 yaşa qədər olan uşaqların sayından iki dəfə çox olacaq.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bu tənqidi proqnozları bütün dünyada yaşlı əhali üçün siyasət və dəstək sistemlərinin yenidən nəzərdən keçirilməsini zəruri edir. Asiya və Avropa ölkələri qocalmış əhalinin öhdəsindən gəlməyə çalışarkən, Türkiyənin yaşlı əhalisi Avropa Birliyi ölkələri ilə müqayisədə daha üstün mövqedədir. Yaxşı, bizi gələcəkdə nə gözləyir?
Yenicag.az xəbər verir ki, BMT-nin 1990-cı ildə qəbul etdiyi qərarla 1 oktyabr tarixi Ümumdünya Ahıllar Günü elan edilib.
BMT-nin son proqnozları göstərir ki, dünya əhalisi 2030-cu ildə təxminən 8,5 milyard, 2050-ci ildə 9,7 milyard və 2100-cü ildə 10,4 milyard olacaq.
Hesablamalara görə, 2030-cu ilə qədər dünya miqyasında 65 və yuxarı yaşda olan insanların sayı gənc əhalini keçəcək, qocalar isə 5 yaşa qədər olan uşaqların sayından iki dəfə çox olacaq. Gənc əhali BMT tərəfindən 15-24 yaş arasında olanları təsvir etmək üçün istifadə olunur.
2050-ci ildə dünya üzrə 65 və yuxarı yaşda olan insanların sayının iki dəfədən çox artacağı və 1,6 milyarda çatacağı proqnozlaşdırılır. Əgər bu proqnoz özünü doğrultsa, yaşlı insanlar dünya əhalisinin 16 faizindən çoxunu təşkil edəcək.
Yaşlı əhali sayılan 65 və daha yuxarı yaşda olanlar 1950-ci ildə dünyada hər 20 nəfərdən 1-ə, 2021-ci ildə isə hər 10 nəfərdən 1-ə uyğundur. 2050-ci ilə qədər bu yaş qrupunun dünyada hər 6 nəfərdən 1-ni təşkil edəcəyi təxmin edilir.
BMT-nin 2023-cü il Dünya Sosial Hesabatına əsasən, Asiya və Avropa dünyanın ən yaşlı əhalisinin məskənidir.
Ən yaşlı əhalisi olan ölkələrdən biri Yaponiyadır, əhalisinin 30 faizi 65 və yuxarı yaşdadır. Yaponiyanı 23 faizlə İtaliya izləyir. Aşağıdakı ölkələrdə, Finlandiya, Portuqaliya və Yunanıstanda yaşlıların nisbəti yüzdə 22 ətrafındadır.
Digər tərəfdən, Çinin Honq-Konq Xüsusi İnzibati Bölgəsində və Cənubi Koreyada yaşlı əhalinin yüzdə 40-a çataraq Yaponiyanı aşacağı düşünülür.
Yunanıstan, İtaliya, Malta, Portuqaliya və İspaniya kimi 65 yaşdan yuxarı əhalisinin yüzdə 21-ə çatdığı ölkələrin daxil olduğu Cənubi Avropa “dünyanın ən qədim bölgəsi” olaraq xarakterizə edilir.
Lakin inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin qocalması inkişaf etmiş ölkələrə nisbətən daha sürətlə gedir. 2050-ci ilə qədər dünya yaşlı əhalisinin əksəriyyətinin inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olacağı gözlənilir.
Əksər inkişaf etmiş ölkələr uzun müddətdir ki, əhalinin əksəriyyətini təşkil edən yaşlıların sosial ehtiyaclarını ödəmək üçün siyasətlər hazırlayırlar. Bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrin sürətlə qocalan əhalinin ehtiyaclarını ödəmək üçün infrastrukturu yoxdur. Bu səbəbdən inkişaf etməkdə olan ölkələr qocalmış əhalinin ehtiyaclarına qarşı tədbirlər görməyə çağırılır.
1 oktyabr Ümumdünya Ahıllar Günü çərçivəsində hər il müəyyən mövzu ətrafında konfranslar, tədbirlər təşkil olunur. BMT tərəfindən bu il 34-cü dəfə qeyd olunan Ümumdünya Ahıllar Gününün 2024-cü il mövzusu “Ləyaqətlə Yaşlanmaq: Bütün Dünyada Yaşlı Fərdlər üçün Qayğı və Dəstək Sistemlərinin Gücləndirilməsinin Önəmi” olaraq müəyyən edilib.
Yaşlanan əhaliyə malik cəmiyyətlər getdikcə qocalan əhaliyə uyğunlaşmalı və bu yaş qrupu üçün lazım olan sosial və fiziki mühiti yaratmalıdır.
Əhalinin yaşlanması ilə sağlamlıq, qayğı və sosial xidmətlərə tələbat, xüsusilə demans kimi xəstəlikləri olan yaşlılar üçün əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu kontekstdə himayə altında olan yaşlıların hüquqlarını qorumaq, onların ləyaqətinə, inanclarına, ehtiyaclarına və şəxsi həyatına hörmətlə yanaşmaq və bu cür yanaşmaları təşviq etmək məqsədi daşıyır.
BMT yaşlılara qayğı və müşayiət sistemlərini gücləndirən siyasətlərin yaradılmasına və bu mövzuda qanunvericiliyin nəzərdən keçirilməsinə çağırır.
İsmayıl Bakuvi
www.yenicag.az