Möhkəm ailənin təməlini NECƏ QURMALIYIQ? – “Sosial mediada gender məsələlərinin gündəmdə olması...”

Son illərdə sosial mediada və cəmiyyətdə gender və ailə məsələləri ilə bağlı yayılan məlumatların təsiri getdikcə artmaqdadır.

Gender bərabərliyi və ailə strukturlarının dəyişməsi cəmiyyətdə əhəmiyyətli sosial dəyişikliklərə səbəb olub. Bu məsələlərin müzakirəsi insanların psixoloji vəziyyətini, həmçinin sosial münasibətləri ciddi şəkildə təsir edir. Psixoloqların və sosial mütəxəssislərin fikrincə, gender bərabərliyinin və ailə məsələlərinin geniş şəkildə təbliğ olunması cəmiyyətdə daha inklüziv bir mühitin yaranmasına səbəb olsa da, bəzən cəmiyyətdəki təzyiqlər və stereotiplər psixoloji gərginliyə yol aça bilər.

Sosial şəbəkələrdə yayılan gender bərabərliyi ilə bağlı məlumatlar, xüsusilə qadınların iş dünyasında və cəmiyyətdəki rolu barədə aparılan müzakirələr insanların daha bərabərhüquqlu yanaşmaları qəbul etmələrinə təkan verir. Lakin bəzi hallarda bu məsələlərin yanlış təqdim olunması və stereotipləşdirilməsi, xüsusən gənc nəsildə cinsiyyət rollarına dair daha sərt təzyiqlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, ailə strukturlarında baş verən dəyişikliklər tək valideynli ailələrin və boşanma hallarının artması da cəmiyyətdəki münasibətlərə təsir edir.

Məsələ ilə bağlı Psixologiya Elmi Tədqiqat İnstitutunun sədri, psixoloq Elnur Rüstəmov Yenicag.az-a verdiyi açıqlamada gender və ailə ilə bağlı mövzuların cəmiyyətdəki psixoloji atmosferə təsirindən danışıb.

O, bildirib ki, gender və ailə ilə bağlı mövzular daha əvvəl susqun və qapalı sahələr kimi dəyərləndirilirdisə, indi daha açıq şəkildə danışılır. Müsahibimiz əmindir ki, bu müzakirələr cəmiyyətin psixoloji atmosferinə, fərdlərin düşüncə tərzinə və münasibət formalarına birbaşa təsir göstərir:

“Gender və ailə ilə bağlı mövzular daha əvvəl susqun və qapalı sahələr kimi dəyərləndirilirdisə, indi daha açıq şəkildə danışılır. Bu, xüsusilə qadınlarda və gənclərdə öz hüquqlarını tanıma və qoruma refleksini gücləndirir. Bu cür maarifləndirici məlumatlar fərdin öz dəyərini anlamaq, sərhədlərini müəyyən etmək və emosional təhlükəsizlik ehtiyacını ifadə etmək baxımından müsbət təsir yaradır”.

“Bununla yanaşı, gender və ailə ilə bağlı yayılan ziddiyyətli fikirlər, qütbləşmələr bəzən psixoloji gərginlik və sosial konfliktlərə səbəb olur. Xüsusilə gənc nəsil ilə valideynləri arasında dəyərlərin toqquşması ailədaxili münasibətlərdə anlaşılmazlıqlar yaradır. Bəzi hallarda ailə dəyərləri ilə bağlı paylaşımlar və tənqidi yanaşmalar fərdlərdə ailəyə inamsızlıq hissi doğura, habelə evlilik qorxusu və bağlanmaqdan çəkinmək kimi psixoloji reaksiyalara səbəb ola bilər. Bu da uzunmüddətli münasibətlərin keyfiyyətinə təsir göstərir”, – deyə o, əlavə edib.

E. Rüstəmov əmindir ki, bu mövzuların müzakirəsi cəmiyyətin düşüncə tərzində dönüş yaradır:

“Qadın və kişi rollarına dair ənənəvi qəliblər dəyişməyə başlayır, daha bərabər, partnyorluğa əsaslanan münasibətlər modeli önə çıxır. Gənclər artıq ailəni təkcə sosial öhdəlik kimi deyil, emosional dəstək və birgə inkişaf məkanı kimi görməyə başlayır. Sosial mediada gender və ailə məsələlərinin gündəmdə olması həm də fərdlərin öz davranışlarına daha tənqidi yanaşmasına, münasibətlərdə məsuliyyəti paylaşmağa meylli olmasına gətirib çıxarır”.

Psixoloqun qənaətinə görə, bu dəyişikliklər qarşısında vacib olan odur ki, cəmiyyət milli-mənəvi dəyərləri qorumaqla yanaşı, bu dəyərləri yeni dövrün tələbləri ilə uyğunlaşdırmağı bacarsın:

“Yəni ailə institutu həm qədim mədəniyyətimizin dayağı, həm də psixoloji sağlamlığın təminatçısı kimi yenidən düşünülməlidir. Bu səbəbdən də gender və ailə məsələlərinin sosial mediada və cəmiyyətdə aktiv müzakirəsi həm maarifləndirici rol oynayır, həm də psixoloji dinamikanı dəyişir. Bu mövzuların cəmiyyətə faydalı təsir göstərməsi üçün müzakirələr elmi əsaslara, etik qaydalara və milli dəyərlərə söykənməlidir. O zaman biz həm sağlam ailə modelini qoruya, həm də fərdi xoşbəxtliyi təmin edə bilərik”.

Sosioloq Lalə Mehralının fikrincə isə sosial-iqtisadi strukturda baş verən dəyişikliklər bilavasitə və ya dolayısı ilə ailəyə də təsir göstərir, onu müəyyən dəyişikliyə məruz qoyur:

“Sosial-maddi çətinliklər, boşanma, əxlaqi-mənəvi problemlər olarsa, xəyanət halları da məhz kənar təsirlərin gücü ilə yaranır. Ona görə də ailə məsələsi müzakirə olunarkən baş verənləri araşdırmaq, problemə onların fonunda baxmaq lazımdır. Ailənin yaşadığı cəmiyyətdə baş verən dəyişikliklər də ailəyə mütləq təsir vasitəsidir”.

L. Mehralı diqqətə çatdırıb ki, ənənəvi azərbaycanlı ailəsindəki parçalanma, nəsillər arası fərqlər, gender mübahisələri, boşanmaların çoxalması, vətəndaş nikahlarının və atasız uşaqların getdikcə artması gözlənilməz kimi görünür:

“Amma dərindən analiz etdikdə sürpriz olmadığını da anlamaq olur. Vətəndaş nikahı 10 il əvvəl nadir rastlanan vəziyyət idisə, bu gün normal qarşılanır. Atasız uşaqlar, anasının himayəsində böyüyən körpələr günü-gündən artır. Yeni nəsil buna normal baxır ki, bu da anormal vəziyyətin normallaşdırılması deməkdir. Cəmiyyət mənəvi çöküş yaşayır, gender bərabərliyi adı altında mənəviyyat məhv edildi, qadın azaddır deyib başıpozuq kütlə yetişdirdilər”.

Məsimə Məmmədova

Məqalə Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması” istiqaməti üzrə hazırlanmışdır.