Trampın ÜÇ ƏSAS MƏQSƏDİ: Dünya ticarətində QLOBAL XAOS YAXINLAŞIR?

“Tramp ABŞ-nin təchizat zəncirində suverenliyini gücləndirməyi, bütün ölkələrlə münasibətləri yenidən nəzərdən keçirərək onların Çindən uzaqlaşmasını təmin etməyi və yeni dünya nizamını formalaşdırmağı hədəfləyir”.

Bunu Yenicag.az-la söhbətində Rusiyada yaşayan amerikalı politoloq Endryu Koribko deyib.

Siyasi təhlilçi ABŞ prezidenti Donald Trampın gömrük rüsumları ilə bağlı imzaladığı sənədin dünya iqtisadiyyatında və siyasi münasibətlərdə göstərəcəyi təsirlər ilə bağlı fikirlər səsləndirib.

E. Koribkoya görə, onun bütün dünyaya tətbiq etdiyi tariflər qlobal iqtisadiyyatı sarsıdıb:

“Tramp bununla ədalətli ticarəti bərpa etmək istədiyini iddia etsə də, əslində o, regional ticarət bloklarının yaranmasını sürətləndirə bilər. Bu ssenaridə belə ABŞ-nin bu siyasətinin əsas məqsədlərinə çatmaq şansı qalır. Birinci məqsəd ABŞ-nin təchizat zəncirində tam nəzarəti təmin edərək digər ölkələrin ona təsir imkanlarını aradan qaldırmaqdır. Bu addım yalnız iqtisadi mülahizələrlə deyil, həm də mümkün münaqişələrə hazırlıq məqsədilə atıla bilər. Potensial rəqiblər kimi Çin və İran ön plana çıxır. Bu ölkələrlə isti münaqişə qlobal iqtisadiyyata ciddi təsir edə bilər. Buna görə də Tramp ABŞ istehsalının daxildə yenidən qurulmasını prioritetləşdirə bilər”.

Analitik əmindir ki, ikinci məqsəd ABŞ-nin digər ölkələrlə ticarət münasibətlərini yenidən formalaşdırmaqdır:

“Vaşinqton bu prosesdə tariflərin azaldılması qarşılığında müəyyən güzəştlər tələb edə bilər. Buraya həmin ölkələrin Çindən qismən uzaqlaşması və ABŞ-ni əsas ticarət tərəfdaşı kimi qəbul etməsi daxildir. Bu çərçivədə texnoloji əməkdaşlıq və hərbi sazişlər də təklif oluna bilər. Məqsəd Çini ticarət əlaqələrindən məhrum edərək zəiflətməkdir.

Üçüncü məqsəd isə yeni dünya nizamını formalaşdırmaqdır. Bunun üçün Tramp mövcud iqtisadi düzəni sarsıtmalı idi. Əgər ABŞ təchizat zəncirində üstünlüyü ələ keçirib Çinin əsas ticarət tərəfdaşı olduğu ölkələrin yerini tuta bilsə, o, qlobal təsir imkanlarını genişləndirəcək. Bu üstünlük ABŞ-nin Çinlə sistematik rəqabətində güclü rıçaq rolunu oynaya bilər”.

Mütəxəssisin fikrincə, əgər Trampın ticarət savaşı dünya iqtisadiyyatını regional bloklara bölərsə, ABŞ bundan öz “Fortress America” strategiyasını həyata keçirmək üçün istifadə edə bilər:

“Bu strategiya ABŞ-nin Qərb yarımkürəsində hegemonluğunu bərpa etməsi və strateji baxımdan muxtar olmasını nəzərdə tutur. Əgər Vaşinqton bu bölgələrin resurslarına və bazarlarına üstün çıxış əldə edərsə, o, Şərq yarımkürəsindəki mövqelərini itirsə belə, iqtisadi dayanıqlılığını qoruya bilər. Nəticədə, Trampın ticarət savaşı beynəlxalq münasibətlərdə tarixi dönüş nöqtəsi olacaq. Bunun konkret nəticələri hələ bəlli olmasa da, bir şey qətidir: Trampın böyük bir planı var. O, öz hədəflərinə tam çata bilməsə belə, qlobal ticarətin əvvəlki formasının artıq başa çatdığı və yeni sistemin nə zaman və necə formalaşacağının hələ məlum olmadığı dəqiqdir”.

Rafi Müslümov