“Bu respublikaları Rusiya dəstəkləyir“

Fikrət Sadıxov: “Aparıcı dövlətlərin yaratdığı hərbi-siyasi bloka üzv olmağımız əlverişli deyil”

“Prezident seçkilərindən sonra Ukrayna parçalana bilər”

Hazırda dünyada maraqlı proseslər gedir. Beynəlxalq aləmin əsas diqqət mərkəzində yenə də Ukrayna durur. Bu ayın 25-də Ukraynada prezident seçkilərinin keçirilməsi nəzərdə tutulub. Ancaq görünən budur ki, bölünmək ərəfəsində olan Ukrayna üçün bu seçkiləri keçirmək asan məsələ olmayacaq. Bu mövzu ətrafında suallarımıza sabiq diplomat, politoloq Fikrət Sadıxov cavab verib. Keçmiş diplomat həmçinin ABŞ-ın ölkəmizdəki səfiri Riçard Morninqstarın son bəyanatları, bu bəyanatın verilmə səbəbləri, Azərbaycan-ABŞ münasibətləri, Rusiya-Azərbaycan münasibətləri haqqında danışıb, ölkə mətbuatının əsas müzakirə etdiyi “beşinci kolon” haqqında fikirlərini açıqlayıb.

  – Fikrət müəllim, ABŞ-Azərbaycan münasibətləri ciddi müzakirə olunur. Xüsusilə, səfir Riçard Morninqstarın son bəyanatından sonra bu özünü açıq-aydın göstərir. Siz bu münasibətləri necə şərh edirsiniz?

– Azərbaycanın xarici siyasəti çox vektorlu istiqamət götürüb və balanslaşdırılmış siyasətdən ibarətdir. Biz bu müddətdə belə siyasi kursu seçərək yolumuza davam edirik. Bizim aparıcı dövlətlərlə münasibətlərimiz bu formatda inkişaf edir. ABŞ-la münasibətdə dəyişiklik yoxdur. Sadəcə olaraq, onların rəsmiləri və diplomatik nümayəndələri müəyyən funksiyaları aşanda-ölkədaxili məsələlərə müdaxilə edəndə, təbii ki, buna reaksiya verməliyik. İstər həmsədr Ceyms Uorlik olsun, istərsə də səfir Morninqstar olsun. Əgər onlar bizə hansısa öyüd-nəsihət vermək, nəyəsə məcbur etmək, hansısa modeli qəbul elətdirmək haqqında düşünürlərsə, şübhəsiz ki, buna reaksiya verəcəyik. Çünki biz bir dövlət olaraq buna biganə qala bilmərik. Lakin bu o demək deyil ki, biz ABŞ-la münasibətlərimizi qırırıq və yaxud dayandırırıq. Belə nəticə çıxarmaq doğru olmazdı. 

– Morninqstarın bəyanatlarında 1961-ci il Vyana konvensiyasının pozulması halları varmı?

– Bəli, bu, açıq-aydın görünür. Cənab səfir diplomatik münasibətlər haqqında Vyana konvensiyasının maddələrini pozub. Bu konvensiya diplomatların hər bir ölkədə qalması və fəaliyyətini, eləcə də, vəzifələrini müəyyənləşdirir. Həmin konvensiyada konkret ifadələrlə qeyd edilir ki, diplomatların işlədiyi ölkələrin daxili siyasətinə müdaxilə etmək, ona qiymət vermək, kimisə nədəsə günahlandırmaq, kimisə öyrətmək və hansısa modeli yeritmək istəməsi qəbuledilməzdir, konvensiyaya zidd hesab olunur. Ona görə də hər bir diplomatik nümayəndə, xüsusilə aparıcı ölkələrin diplomatik nümayəndələrinin rəhbəri bunu yaxşı bilməli və əməl etməlidir. Əgər əməl etmirsə, təbii ki, sərt reaksiya ilə üzləşəcək.

– İndiki situasiyada səfirin bu cür danışmasının mahiyyətində nə durur?

– Aparıcı dövlətlər son illərdə siyasi konyunkturanı diplomatik etiketdən daha üstün tuturlar. Beynəlxalq hüquq normalarının faktiki olaraq tapdalanması müşahidə olunur. Biz bunu bir sıra regionlarda baş verən hadisələr zəminində görürük. Bəlkə də, səfir Morninqstar hesab edirdi ki, böyük bir dövlətin nümayəndəsi kimi burada öyüd-nəsihət verə, kiməsə dərs oxumaq istəyinə çata bilər. Əgər belə düşünürsə, böyük səhv edir. Morninqstar, bəlkə də, ümid edirdi ki,  

Azərbaycan kiçik dövlətdir, regional ölkədir, burada superdövlət olan ABŞ-ın nümayəndəsi nə desə, qəbul edilə bilər. Mən bunu səfirin təcrübəsizliyindən irəli gələn səbəblərlə bağlamazdım. Sadəcə olaraq, son zamanlar aparıcı dövlətlərin digər ölkələrə dərs vermək tendensiyası müşahidə olunur. Bunlar hesab edirlər ki, bütün dövlətlər onların modellərini qəbul etməli və əməl etməlidir, eləcə də, onlara baş əyməlidir. Lakin Azərbaycan inkişaf etmiş dövlətdir və regionda öz sözünü deyən oyunçuya çevrilib. Əgər kimsə hesab edirsə ki, Azərbaycanla belə rəftar etmək mümkündür, məncə, həmin ölkə və ya onun diplomatı böyük yanlışlığa yol verir. ABŞ və digər ölkələrin rəsmiləri belə bir siyasi addımlar atırsa və bəyanatlar verirsə, hər zaman Azərbaycanın sərt reaksiyası ilə qarşılaşacaq. 

– Hazırda Azərbaycan-Rusiya münasibətləri hansı mərhələdədir, Avrasiya İttifaqı, Gömrük Birliyi Moskvanın gündəliyindən çıxıbmı?

– Rusiya digər aparıcı dövlətlərdən fərqli olaraq öz konkret prioritetlərini və apardığı siyasəti açıq şəkildə həyata keçirir, bunu heç gizlətmir də. Bilirik ki, Rusiya Ermənistanın ən yaxın siyasi və hərbi müttəfiqidir. Rusiyanın bizimlə müharibə şəraitində olan Ermənistanda hərbi bazaları var. Bir sözlə, Ermənistanın arxasında Rusiya dayanıb. Ancaq Rusiya bunu digər ölkələrdən fərqli olaraq heç vaxt gizlətmir. Eyni zamanda Rusiyanın Azərbaycanla da əməkdaşlığı və partnyorluq münasibətləri var. İldən-ilə də bu münasibətlər inkişaf edir. Bizim müxtəlif sahələrlə bağlı layihələrimiz var, iqtisadi inkişaf və ticarət dövriyyəsi artır, siyasi sahədə münasibətləri pis deyil. Biz hətta Rusiyaya bir sıra hallarla bağlı mövqeyimizi bildirmişik. Biz qeyd etmişik ki, Gömrük İttifaqına üzv olmaq niyyətində deyilik. Rusiya da bunu çox gözəl və yaxşı bilir. Və bununla bağlı, təbii ki, bizə təzyiq də ola bilər, eləcə də, hansısa bir başqa problem də yarada bilərlər. Amma biz bunu gizlətmirik və münasibətləri pozmayaraq açıq şəkildə mövqeyimizi ifadə edirik. Bizim bu ittifaqa daxil olmağımız bir dövlət olaraq bizi qane etmir və maraqlarımıza cavab vermir. Odur ki, bununla əlaqədar mövqeyimizi açıq ifadə edirik. Başqa sözlə, Azərbaycan onun marağına uyğun gəlməyən məsələlərlə bağlı həm Qərb ölkələrinə, həm də Rusiyaya öz mövqeyini bildirir. 

– Son zamanlar mətbuat və hətta sağ müxalifətdə olan siyasətçilər Azərbaycanda Rusiyanın “beşinci kolonu”nun olduğunu, bunun aktivləşdiyini iddia edirlər. Siz bu kimi halları müşahidə edirsinizmi?

– Mən əminəm ki, Azərbaycanda “beşini kolon” da olub, altıncısı da və hətta yeddincisi də mövcuddur. Burada həm Rusiya meylli insanlar var və onlar cəmiyyətin bir hissəsidir. Eləcə də, qərbyönümlü və avropameylli ictimai dairələr var. Zənnimcə, bu, normal haldır və əslində, onları kolon adlandırmaq da doğru olmazdı. Sadəcə olaraq, bir sıra insanlar hesab edirlər ki, bu yolla getsəydik, Azərbaycan daha böyük fayda qazanardı. Ona görə də bizim belə bir vəziyyətimizdə hansısa konkret aparıcı dövlətlərin yaratdığı hərbi-siyasi bloka üzv olmağımız əlverişli deyil. Hər bir dövlətdə cəmiyyətin kiməsə meylli ictimai dairələri, şəxsləri var. Bunları heç bir halda nədəsə günahlandırmaq düzgün deyil. – Bəs, bu cür qüvvələrin son zamanlar fəallaşmasını müşahidə edirsinizmi? – Mən hansısa bir ictimai və ya siyasi dairələrin fəallaşmasını və ya canlanmasını müşahidə etmirəm. Onların hətta canlanması baş versə, bu, tamamilə nəticəsiz qalacaq. Çünki onların heç biri uğur əldə edəcəyinə əsas yoxdur. Biz nəzərə almalıyıq ki, onları kütləvi şəkildə dəstəkləyən olmayacaq. Bu, ola bilsin ki, konkret bir adamın düşüncələridir və kütləvi xarakter daşımır. Bu mənada narahatlığa əsas görmürəm. 

– Ukraynada baş verən arzuolunmaz mürəkkəb proseslər hələ də davam edir. Siz bu ölkədə yaşanan proseslərlə bağlı hansı proqnozlar irəli sürə bilərsiniz?

– Çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanla yaxın əməkdaşlıq münasibətlərində olan Ukrayna faktiki olaraq parçalanır. Əslində, indi Ukraynada yaranan vəziyyət həmin aparıcı dövlətlərin qarşıdurmasının nəticəsində ortaya çıxıb. Çünki bir tərəfdən Qərbi Ukrayna, bir tərəfdə Rusiyaya meylli olan Şərqi Ukrayna var. Təbii ki, bu iki region arasında qarşıdurma baş verir. Hesab edirəm ki, proseslərin inkişafından asılı olaraq bu qarşıdurma vətəndaş müharibəsi mərhələsinə qədəm qoya bilər. Bu, olduqca qorxulu bir haldır. Odur ki, Ukrayna ilə bağlı dəqiq və uzaq perspektivli dövr üçün proqnozlar irəli sürmək çətindir. Amma yaxın perspektivdə belə bir vəziyyətin qalması reallığa uyğundur. Əvvəla, hazırda Ukraynada prezident seçkilərinə ciddi hazırlıq gedir, buna qarşı ölkənin şərq və cənub regionları etiraz ifadə edir. Şərqi Ukraynada separatçı və qondarma respublikalar yaranır, bu respublikaları Rusiya dəstəkləyir. Ölkənin qərb hissəsində baş verən prosesləri Avropa Birliyi dəstəkləyir. Belə halda hansısa bir sülhdən danışmaq və Ukraynada stabilliyin yaranması haqqında mülahizələr irəli sürmək hələ tezdir.

  – Mayın 25-də Ukraynada növbədənkənar prezident seçkilərinin keçirilməsi nəzərdə tutulub. Ancaq dediyiniz kimi, ölkənin şərq hissəsində, demək olar ki, stabillik yoxdur və dil əvəzinə silahlar danışır. Bu vəziyyətdə bizə dost ölkədə prezident seçkiləri baş tuta bilərmi?

– Hansısa siyasi qüvvə prezident seçkilərinin keçirilməsini qədərindən də çox istəyirsə, bunu bir şəhər çərçivəsində belə keçirmək olar. Ancaq söhbət burada başqa məsələdən gedir, ortaya sual çıxır: Ukraynada keçirilən bu seçkiləri kimsə qəbul edəcək, ya etməyəcək. Düşünmürəm ki, belə bir dar çərçivədə prezident seçkiləri baş versə belə, onu kimsə qəbul edəcək. Burada mən xüsusilə, Ukraynanın digər regionlarını nəzərdə tuturam. Məsələn, Ukraynada keçiriləcək seçkiləri Şərqi Ukrayna və ya cənub regionları qəbul edəcəkmi? Əsas məsələ bundadır. Bu mənada prezident seçkiləri ilə həm də Ukraynanın parçalanması baş verə bilər. Odur ki, bu, çox mürəkkəb prosesdir.