“Kişilər də gedib özlərini asırlar”

Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiə Komitəsinin rəhbəri, hüquq müdafiəçisi Mirvari Qəhrəmanlı  müsahibə verib, onu təqdim edirik:

Mirvari xanım, SOKAR-dakı bu işdən çıxarılma və ya ixtisarasalma “əməliyyatı”nda nə vaxt səngimə olacaq?

-Azərbaycan qanunvericiliyində dövlət müəssisəsində çalışanların təqaüd yaşına çatmasıyla bağlı işdən çıxarılması haqqında qanun yoxdur. Çox təəssüf olsun ki, Azərbaycanın neft sektorunda, xüsusən də Dövlət Neft Şirkətində işçilərin təqaüd yaşı çatan kimi məcburi ərizə yazdıraraq işdən azad edirlər. Bu da qanunaziddir. Amma əməliyyat şirkətləri var ki, orada təqaüd yaşı çatsa da işçinin bilik və bacarığını qiymətləndirirlər. Əslində SOKAR-ı da başa düşmək çətin deyil. Çünki cavan kadrlar işsiz qalır və yeni iş yerlərinin getdikcə azalması rəhbərliyi belə sərt addımlar armağa məcbur edir. Burada əsas məsuliyyət SOKAR-ın yox, hökumətin üzərinə düşür. İnsanların işdən bu cür alçaldıcı formada uzaqlaşdırılmaması üçün hökumətdə düşünməlidirlər və işçiyə elə təqaüd təyin edilməlidir ki, o işdən çıxarılanda stres keçirməsin. Çünki bir çox neftçinin ailəsində başqa işləyəni yoxdur və onun təqaüd yaşına görə işdən kənarlaşdırılması bütövlükdə ailə üçün ağır zərbə olur. Ona görə də dövlət elə mexanizm işləyib həyata keçirməlidir ki, neftçi özü ərizə yazıb təqaüd yaşı çatdığına görə işdən getməsini istəsin.

-Axı neftçilər digər peşə sahiblərindən fərqli olaraq yüksək əmək haqqı alırlar və təqaüdləri də məncə çox olur.

-Yox elə deyil. Yazıq neftçi nə təqaüd alır ki? İndi təqaüdün başına elə oyun açıblar ki, 700-800 manat maaş alan neftçi də təqaüdə çıxanda elə müəllim və həkim qədər təqaüd alır. Təqaüd elə hesablanmalıdır ki, illərini, sağlamlığını ölkənin neft sənayesinə xərcləmiş neftçi təqaüddə olanda da minimal dolanması üçün pul ala bilsin.

-Nə təklif edirsiniz?

-Neftçiləri digər peşələrdən fərqləndirmək lazımdır və onların təqaüdləri fərqli mexanizmlərlə hesablanmalıdır. Yəni ən azı təqadçü neftçi indikindən ən azı 2 dəfə artıq təqaüd almalıdır ki, o təhqir olunduğunu düşünməsin və bu sənayenin inkişafına sərf etdiyi illərinə heyfslənməsin. Yadınızdadırsa sovet vaxtı fəhlələr özləri pensiya yaşlarının çatmasını gözləyirdilər ki, öz ərizələri ilə təqaüdə çıxsınlar.

-Son vaxtlar sizə hüququ pozulan neftçilərin şikayətlərində hansı tendensiya müşahidə olunur, artma var, yoxsa azalma?

-Artıq bu həftə yekunlaşdıraraq rəqəmləri dəqiq açıqlayacağıq. Amma indidən deyim ki, son 6 ay müddətində 700-dən yuxarı insan müraciət edib və 47 iddia ərizəsi verib məhkəmə işini aparmışıq. Bunların əksəriyyəti ixtisara salınanlardır. Onların da əksəriyyəti orta yaş həddində olanlar, yəni hələ təqaüd yaşı çatmayanlardır. Bax bu da bir bəladır. Müraciət edən qadınlar 50-55, yəni orta yaş həddindədir. Bu yaşda qadını heç kim işə götürməyəcək. Axı onları ixtisara salmaqla məhvə sürükləyirlər. Bundan başqa dünən “Bahar” əməliyyat şirkətindən bir nəfər kişi işçi gəlmişdi, 56 yaşı var, onun ağlamasını görsəydiniz dözə bilməzdiniz. Xatırladım ki, “Bahar” əməliyyat şirkətindən ixtisara salınan orta yaş həddindəki daha bir nəfər buna görə intihar etmişdi. İndi qadınlar gəlir ki, bu yaşımda ailəmi saxlamaq üçün neynəyim, gedim pis yolamı düşüm? Kişilər də gedib özlərini asırlar. Təqaüdçü şikayət edir ki, aldığı təqaüdlə heç kommunal xərclərini ödəyə bilmir.

-Xarici neft şirkətlərində vəziyyət necədir, əvvəllər ayrı-seçkiliklə bağlı çoxsaylı hüquq pozuntuları vardı…

-Ayrı-seçkiliyə heç vaxt son qoyulmayacaq. Çünki işçinin arxasında dövlət dayanmalıdır ki, xarici neft şirkəti də belə addım atmasın. Ötən il SOKAR GAPE şirkətindən bizə kütləvi şikayətlər daxil oldu, işçilərlə əmək müqaviləsi əvəzinə mülki-podrat müqavilə bağlanmışdı, bu da tamamilə qeyri-qanuni idi. İşçilər də şikayət edirdilər ki, onların əvəzinə xariciləri gətiriblər. Bir neçə gün öncə “Bahar” əməliyyat şirkətindən də mənə şikayətlər gəlib ki, orada da xaricdən yuxarı vəzifələrə işçilər gətirməyə başlayıblar. Xarici şirkətlər hər zaman deyir ki, biz çoxlu azərbaycanlı işçi qəbul etmişik, amma bunların hamısı boş söhbətdir. Bu gün də ən yüksək postda olan və ən yuxarı maaşlar alanların hamısı yenə də xaricilərdi. Hansı xarici şirkətlə maraqlansanız görəcəksiniz ki, prezidentlər, vitse-prezidentlər, digər rəhbər işdə olanlar da hamısı xaricilərdir. Burada ən ağır problem odur ki, işçi ilə 3 aylıq müqavilələr bağlanılır. Yəni adlarını sadalmaq istəmirəm, demək olar ki, bp tərəfdaşlarının hamısında 3 aylıq əmək müqaviləsi bağlayırlar. Çox təəssüflər olsun ki, əmək müfəttişliyi bunu ya görmür, ya da ora daxil olub məsələyə müdaxilə etməyə imkan verilmir. Çünki hər əməliyyat şirkətinin arxasında bir yüksək vəzifəli məmur dayanır.

-Bəs bu şirkətlərdə həmkarlar təşkilatlarının yaradılması məsələsindəki mövcud durum necədir, yenədəmi buna imkan vermirlər?

-bp-də buna imkan vermirlər, daha doğrusu, şərait yaratmırlar. Həm də onlar baxır ki, mövcud həmkarlar təşkilatları əgər konfederasiyanın çətiri altında olmadan müstəqil yaranacaqsa dövlət onu rəsmi qeydiyyata almayacaq. Dövlət qeydiyyatına alınmayan həmkarlar təşkilatını isə bp qəbul etməyəcək. Konfederasiyanın çətiri altında olanlarınsa sadəcə əmək haqlarını 25 faizini Səttar Mehbalıyevin qurumuna keçirmnəklə işləri bitəcək. Azərbaycanda neft sahəsində yalnız 2-3 müstəqil həmkarlar təşkilatı adı çəkmək olar. Məsələn, “Bosshelf”in adını çəkmək olar. Doğrudur, konfederasiya onları da məcbur edib öz çətiri altına alıb və oradan da 25 faiz üzvlük haqqı götürür, amma yeganə şirkətdir ki, həm orda həmkarlar təşkilatı var, həm də üçtərəfli sosial dialoq yaranıb. Bir tərəfində biz dayanırıq, hansılar ki, həmkarlar təşkilatının üzvü deyil, onları təmsil edirik, ikincisi isə həmkarlar təşkilatı və üçüncü tərəfsə işəgötüürəndir. Hesab edirəm ki, digər xarici şirkətlər də bundan nümunə götürməlidirlər. Bir də bp-nin təchizat bazasında yaradılmış həmkarlar təşkilatı çox güclüdür.

-25 faizlik üzvlük haqqı məsələsinə aydınlıq gətirin. Oxucular elə biləcək ki, konfederasiya maaşın 25 faizinə göz dikib…

-Niyə, görmürsünüz ki, konfederasiya digər nəhəng xarici şirkətlərdə də həmkarlar təşkilatı yaradılmasına çalışır? Çünki orda əmək haqqı yuxarıdır və üzvlük haqqı da 2 faiz olsa da bu böyük məbləğ edir, məhz həmin toplanan ümumi məbləğin də 25 faizi konfederasiyaya verilməlidir. Yəni 2 faizin 25 faizi. Amma bu çox böyük məbləğlər edir. Amma bu günədək mən görməmişəm ki, Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyası hökumətlə öz arasında imzalanan Baş Sazişin yerinə yetirilməsinə nəzarət eləsin.