"Müttəfiq yorğunluğu" yaranmadan müharibədə QALİBİYYƏT: Ukrayna hansı adıdmları atmalıdır?

Son həftələrdə Rusiya-Ukrayna müharibəsinin sonlandırlması və slühün əldə olunması istiqamətində müxtəlif təşəbbüslər irəli sürülür. Lakin bu təşəbbüslər Ukraynanın təhlükəsizlik təminatlarına ya uyğun gəlmir, ya da gözardı edilir.

Ümumiyyətlə, müharibənin Ukraynanın xeyrinə nəticələnə biləcək ssenariləri hərbi meydandakı real imkanların, sənaye və maliyyə dayanıqlığının, diplomatik ardıcıllığın və informasiya–hüquq üstünlüyünün bir-birini tamamladığı uzunmüddətli proseslərdən asılıdır. Birtərəfli “tez və tam” qələbə anlayışı bu müharibənin xarakterinə uyğun deyil; nəticəni müəyyən edən, resursların dərinliyini və istifadənin keyfiyyətini uzlaşdıra bilən strateji dözümlülükdür.

Hərbi planda Ukraynanın üstün mövqeyə keçməsi uzaqmənzilli zərbə və kəşfiyyat döngəsinin fasiləsiz işləməsi, Rusiya logistikası və hava müdafiə qatlarının sistemli şəkildə aşındırılması ilə mümkündür. Bu, təkcə platformaların sayının artması deyil, aviasiya, PUA, elektron mübarizə, artilleriya və mühəndis resurslarının vahid konseptdə sinxron tətbiqini, gecə əməliyyatları və sensor üstünlüyünün stabil saxlanmasını tələb edir.

Müdafiə xəttlərinin dərin minalanma ilə möhkəmləndiyi şəraitdə yerli taktiki irəliləyişlər strateji dönüşə yalnız o zaman çevrilir ki, dərin arxa hədəflər ardıcıl zərbələrlə təminat dövranını pozur, təchizat xətləri iqtisadi cəhətdən qənaətsiz və hərbi cəhətdən riskli hala gətirilir. Bu yanaşma ilə birlikdə rotasiya, itkilərin sürətli kompensasiyası, tibbi-evakuasiya zəncirinin fövqəladə dayanıqlığı və ehtiyatların planlı hazırlığı döyüş gücünün uzunmüddətli saxlanmasına şərait yaradır.

Ukraynanın əlindəki resursları qalibiyyət trayektoriyasına çevirən ikinci sütun sənaye və maliyyə dayanıqlığıdır. Müharibə sürətini diktə edən sursat istehsalı, hava hücumundan müdafiə raketləri və kritik ehtiyatların illik planlarla artırılması, tədarükün həm coğrafi, həm də korporativ diversifikasiyası ilə riskin yayılması zəruridir.

Enerji infrastrukturu üzərində davamlı təzyiq olduğu halda, şəbəkənin modul bərpası, mobil generasiya gücünün genişləndirilməsi və hədəflərin “paylanması” yanaşması ilə əhalinin sosial dözümlülüyü qorunur; bu həm daxili legitimliyi möhkəmləndirir, həm də qarşı tərəfin enerji şantajını strateji baxımdan səmərəsiz edir. Maliyyə sabitliyinin çoxillik çərçivələrlə təmin edilməsi, beynəlxalq dəstəyin proqnozlaşdırıla bilən axına çevrilməsi, dondurulmuş aktivlərdən əldə olunan gəlirlərin hüquqi cəhətdən işlək mexanizmlərlə istifadə edilməsi Ukraynanın fiskal dayanıqlığını müharibə ritminə uyğunlaşdırır. İqtisadi dözümlülük, cəbhədəki tempin kritik anlarda düşməməsi üçün ən azı hərbi qədər həlledici faktordur.

Diplomatik müstəvidə uğurlu sonun şərti legitim sülh çərçivəsinin ölçülə bilən, mərhələli və geri addımlarla “bağlanmış” formada qurulmasıdır. Ukraynanın ərazi bütövlüyü, deportasiya və müharibə cinayətlərinin hüquqi qiymətləndirilməsi, nüvə və enerji şantajının rədd edilməsi sülh gündəminin özəyində durmalı, atəşkəs yalnız performans göstəriciləri ilə yoxlanılan monitorinq mexanizmləri, təhlükəsizlik təminatları və pozuntuya avtomatik sanksiya ilə möhkəmləndirilməlidir.

Qlobal koalisiyanın ardıcıllığı təkcə Qərb blokunun vahidliyinə söykənməməli, tərəddüd edən ölkələrin ərzaq, gübrə, enerji sabitliyi kimi konkret maraqları ilə kommunikasiya quraraq münaqişənin qlobal təsirlərinə dair fayda mərkəzli izahı önə çıxarmalıdır. Bu yanaşma informasiya müharibəsində üstünlüyü də gücləndirir: açıq sübut arxivləri, dezinformasiyanın proaktiv ifşası Ukraynanın narrativini hüquqi və faktoloji dayaqlara oturdur, müttəfiq sıralarında yorğunluğun artmasının qarşısını alır.

Rusiya daxilində sənaye, texnoloji və sosial gərginliklərin dərinləşməsi, müharibənin Ukraynanın xeyrinə sonlanması ehtimalını artıran struktur amillərdir. Mikroelektronika və aerokosmik komponentlər kimi “boğaz nöqtələri”ndə yaranan tədarük məhdudiyyətləri, sanksiyalarla genişlənən maliyyə təzyiqi və büdcə yükü səfərbərlik dözümsüzlüyü ilə birləşəndə uzunmüddətli hücum qabiliyyəti aşınır. Elit qruplar arasında resurs rəqabəti və bölgələrarası sosial stress siyasi manevr meydanını daraldır. Bu dinamikaların sülhə çevrilməsi üçün diplomatik siqnalların ardıcıl, ölçülə bilən və konkret geri addımlarla əlaqələndirilməsi vacibdir. Yəni hər hansı yumşalma yalnız raket hücumlarının dayandırılması, ərazilərdən geri çəkilmə və monitorinq rejiminin qəbul edilməsi kimi real dəyişikliklərlə mümkün olmalıdır.

Ukraynanın qalibiyyətinə gedən yolu cəbhədə dərin əməliyyat imkanları ilə arxada logistik dövranın pozulmasını, havada və elektron mühitdə üstünlüyün möhkəmlənməsini, sənaye–maliyyə dayanıqlığının uzunmüddətli planlarla təmin edilməsini və legitim sülh çərçivəsinin ölçülə bilən mərhələlərlə qurulmasını paralel şəkildə reallaşdrımaqdan keçir. Bu, sürətli emosional cavab deyil, intizamlı strateji dözümlülük tələb edən prosesdir.

Yekunda şərtlər uyğunlaşdıqda, yəni hərbi temp düşmədən, iqtisadi sabitlik qırılmadan, diplomatik ardıcıllıq pozulmadan və informasiyada hüquqi üstünlük qorunaraq Ukraynanın xeyrinə real nəticə mümkün olur.

Burada “qələbə” yalnız xəritədəki xətlər deyil, təhlükəsizlik təminatlarının tətbiqinə, iqtisadi bərpa qabiliyyətinə və sülhün hüquqi-legitim arxitekturasına çevrilən dayanıqlı normativ çərçivədir.

“Yeni Çağ” Analitik Qrupu