Yaşam seçimi, yoxsa həyatın müqəddəsliyi? - Hüquqda və dində evtanaziyanın yeri

Oktyabrın 4-dən etibarən xəstəxanada həyat mübarizəsi aparan Əməkdar artist Yadigar Məmmədovun ölümü yenidən evtanaziya məsələsini gündəmə gətirib.

Yenicag.az xəbər verir ki, bir çoxları düşünür ki, yaşaması mümkün olmayan xəstə insanları ağrı və əzab içində yaşatmaq qeyri-insani davranışdır. Buna əks fikirdə olanlar isə daha çox dini görüşləri ifadə edirlər.

Əvvəlcə, qeyd edilməlidir ki, evtanaziya müalicəsi mümkün olmayan, ağır xəstəliklərlə yaşayan insanların həyatının həkim müdaxiləsi ilə sonlandırılmasıdır. Burada məqsəd insanı dözülməz ağrı və əzabdan azad etməkdir. Müasir etik müzakirələrdə evtanaziya “insanın öz həyatına dair qərar vermə hüququ” ilə “həyatın toxunulmazlığı” prinsipi arasında balans axtarışıdır. Çox vaxt bu prosedur intiharla eyniləşdirilir ki, bu da insanlar arasında evtanaziyaya qarşı mənfi fikir formalaşdırır.

Evtanaziya və intihar mövzusu həm etik, həm hüquqi, həm də dini baxımdan ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biridir. Hər iki hal insan həyatının süni şəkildə sonlandırılması ilə bağlı olsa da, onların motivasiyası və icra forması arasında ciddi fərqlər mövcuddur. İntihar, adətən, şəxsin öz iradəsi ilə, psixoloji və emosional səbəblərdən həyata keçirilir. Depressiya, ümidsizlik, sosial təzyiq və ya şəxsi böhranlar insanı bu addımı atmağa sövq edə bilər. Bu səbəbdən intihar cəmiyyət tərəfindən sosial problem kimi qəbul olunur və psixoloji yardımın çatışmazlığı ilə əlaqələndirilir.

Evtanaziya isə daha çox tibbi kontekstdə müzakirə olunur. Müalicəsi mümkün olmayan, ağır xəstəliklərlə yaşayan və dözülməz ağrılar içində olan insanların həyatının həkim müdaxiləsi ilə sonlandırılması evtanaziya adlanır. Burada məqsəd insanı əzabdan azad etməkdir. Buna görə də evtanaziya intihardan fərqli olaraq, şəxsin psixoloji vəziyyəti ilə deyil, fiziki ağrılar və tibbi çıxılmazlıqla bağlıdır. Lakin hər iki halın ortaq cəhəti insan həyatının süni şəkildə sonlandırılmasıdır ki, bu da etik mübahisələrin əsasını təşkil edir. Bu, bir çox ölkədə, məsələn, Niderland, Belçika, Lüksemburq və ABŞ-nin bəzi ştatlarında müəyyən şərtlər daxilində qanuniləşdirilib.

Dinlərin mövqeyinə gəldikdə, ümumi yanaşma mənfidir. İslamda həyat Allahın verdiyi nemət sayılır və onun süni şəkildə sonlandırılması haram hesab olunur. İntihar qəti şəkildə qadağan edildiyi kimi, evtanaziya da intihara bənzədiyi üçün qəbul olunmur. Xristianlıqda da həyatın müqəddəsliyi əsas prinsipdir. Katolik kilsəsi intiharı günah sayır, evtanaziyanı isə Tanrının iradəsinə qarşı çıxmaq kimi dəyərləndirir. Yəhudilikdə də həyatın qorunması ali dəyərdir və həm intihar, həm də evtanaziya qadağan olunur. Ümumilikdə dini baxışlarda insanın öz həyatına son vermək hüququ olmadığı vurğulanır, çünki həyatın sahibi Tanrı hesab olunur.

Beləliklə, evtanaziya ilə intihar arasında motivasiya və icra baxımından fərqlər olsa da, dini yanaşmada onlar eyni kateqoriyada – həyatın süni şəkildə sonlandırılması kimi qəbul edilir.

Evtanaziya “ölüm hüququ” və “şəxsi muxtariyyət” ideyalarını müdafiə edənlər ilə “həyatın müqəddəsliyi” və “Allahın iradəsi” prinsiplərini əsas tutanlar arasında qlobal bir etik dilemma olaraq qalır.

Yenicag.az