Yeni kəşf edilən ulduz astronomları heyrətə gətirdi: Burada nəsə tərslik var! - FOTO

Lakin 2023-cü ildə kəşf edilən “Gaia BH2” adlı qara dəlik sisteminin qırmızı nəhəng ulduz “alfa elementləri” adlanan ağır elementlərlə zəngindir.

Yenicag.az xəbər verir ki, bu barədə elmi araşdırma “The Astrophysical” jurnalında dərc olunub.

Qeyd olunub ki, bu kimyəvi izlər, adətən, kainatın gənc olduğu dövrdə yaranmış qədim ulduzlarda müşahidə olunur. Təkcə bu kimyaya əsaslansaq, ulduzun yaşı təxminən on milyard il olmalı idi. Lakin Havay Universitetinin astronomları NASA-nın “TESS” peyki vasitəsilə ulduzun daxili qatlarında yayılan titrəyişləri ölçdükdə onun cəmi beş milyard il yaşı olduğunu aşkar etdilər.

“Gənc, alfa elementləri ilə zəngin ulduzlar olduqca nadir və anlaşılmazdır. Gəncliklə qədim kimyanın birləşməsi göstərir ki, bu ulduz təkbaşına təkamül etməyib”, – deyə araşdırmanın aparıcı müəllifi Daniel Hey qeyd edib.

Bu üsul “asteroseysmologiya” adlanır və Yer üzündəki seysmologiyaya bənzəyir. Necə ki zəlzələ dalğaları planetimizin daxili quruluşunu üzə çıxarır, ulduzdakı titrəyişlər, parıltının incə dəyişmələri onun səthinin altında baş verənləri göstərir. Bu titrəyişlər komandanın ulduzun nüvəsinin xüsusiyyətlərini yüksək dəqiqliklə ölçməsinə imkan verib.

Ulduzun fırlanması isə başqa bir ipucu verir: yerüstü teleskoplar onun hər 398 gündə bir dəfə döndüyünü göstərir ki, bu da həmin yaşda olan təcrid olunmuş qırmızı nəhəng üçün çox sürətlidir. Ulduzlar yaşlandıqca fırlanma sürətini itirir, bu isə onların bucaq momentini azaldır. Araşdırma göstərib ki, nəsə bu ulduzu sürətləndirib.

Ən məntiqli izah budur ki, bu ulduz ya başqa bir ulduzla birləşib, ya da əvvəlki yoldaşından qara dəlik formalaşarkən böyük miqdarda maddə udub. Hər iki hadisə həm əlavə kütlə, həm də qeyri-adi kimyanı və artmış bucaq momentini izah edir.

“Gaia BH2” astronomların “sakit qara dəlik sistemi” adlandırdığı kateqoriyaya daxildir. Qara dəlik yoldaş ulduzdan aktiv şəkildə qidalanmır, buna görə də rentgen şüaları yaymır. Bu cür sistemlər yalnız Avropa Kosmik Agentliyinin “Gaia” missiyası tərəfindən ulduzların hərəkətinin dəqiq ölçülməsi sayəsində son illərdə kəşf olunub. Ulduz görünməz qara dəliyin ətrafında fırlanarkən azacıq titrəyir və bu, nəhəng obyektin mövcudluğunu ələ verir.

Komanda həmçinin “Gaia BH3″ü araşdırıb. Nəzəriyyə aydın titrəyişləri proqnozlaşdırırdı, lakin heç bir titrəyiş aşkar edilməyib. Bu isə mövcud modellərin, xüsusilə də metal baxımından son dərəcə kasıb ulduzlara dair nəzəriyyələrin yenidən nəzərdən keçirilməsini tələb edir.

Gələcək “TESS” müşahidələri daha uzun məlumat dəstləri təqdim edəcək, bu da birləşmə hipotezini təsdiqləyə və digər sakit qara dəliklərin də oxşar zorakı keçmişə sahib olub-olmadığını üzə çıxara bilər. Bu sakit sistemlər qalaktika boyunca gizlənərək daha aktiv qara dəliklərin çoxdan sildiyi ulduz toqquşmalarının izlərini qoruyub saxlaya bilərlər.