Elektron məhkəmə sisteminin etibarlılığı SUAL ALTINDADIR

Çox böyük vəsaitlər hesabına qurulan “Elektron Məhkəmə” sistemi bu dəfə məhkəmə tərəfindən sual altına qoyulub. Belə ki, apellyasiya instansiyasında qəbul olunan son qərardadlar, sistemin funksionallığına və etibarlılığına ciddi şübhələr yaradıb.

Apellyasiya Məhkəməsinin Kommersiya Kollegiyasının hakimləri qərarlarında Elektron Məhkəmə İnformasiya Sisteminin (EMİS) Mülki Prosessual Məcəllənin 135.6-cı və 135.8-ci maddələrinə uyğun işləməməsi, sistemin əsasnaməsində yazılan tələblərinə cavab verməməsi və kənar müdaxilələrə açıq ola biləcəyi imkanını qeyd etməklə, faktiki olaraq dövlətin öz rəqəmsal ədliyyə platformasının etibarlılığını şübhə altına alıblar.

Əvvəlcə texniki baxımdan qeyd edilməlidir ki, Məhkəmə-Hüquq Şurasının (MHŞ) rəsmi məlumatına və EMİS-in istifadə təlimatlarına görə, e-poçt ünvanı və mobil nömrə təqdim edilmədən elektron kabinetin yaradılması mümkünsüzdür. Bundan əlavə, istifadəçi tərəfindən bu məlumatların silinməsi sistem səviyyəsində bloklanmış funksiyadır. Başqa sözlə, elektron kabinet varsa, onunla əlaqəli e-poçt və mobil nömrə də mütləq mövcuddur.

Buna baxmayaraq, 29 iyul 2025-ci il tarixində Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Kommersiya Kollegiyasında hakim Leyla Əliyevanın sədrliyi ilə baxılan 2-2(103)-848/2025 saylı iş üzrə qərarda qeyd olunur ki, “kabineti olan şəxsin elektron kabineti mövcud olsa da, sistemdə qeydiyyata alınmış e-poçt və mobil nömrə yoxdur”. Bu yanaşma yalnız texniki və hüquqi ziddiyyət yaratmır, həm də EMİS sisteminin təhlükəsizliyinə şübhə toxumları səpir.

Əgər belə bir hal doğrudan da mümkündürsə, bu, sistemin təhlükəsizliyinin pozulduğu və ya məlumatların kənar müdaxilə ilə dəyişdirildiyi anlamına gəlir.
Üstəlik, bu kommersiya işi üzrə həm MMC-nin, həm də rəhbər şəxsin kabinetlərində eyni vəziyyətin yaranması təsadüfi təsir bağışlamır.

Digər diqqətçəkən məqam isə odur ki, məhkəmə qərarında açıq texniki faktlar və rəsmi təsdiqlər nəzərə alınmayıb, nəticədə qərar sistemin öz rəsmi qaydaları ilə ziddiyyət təşkil edən əsaslar üzərində qurulub. Bu qərar artıq konkret bir işlə yox, ümumən elektron ədliyyə sisteminin etibarlılığı ilə bağlı ciddi suallar doğurur.

Daha sonra bu işə 2-2(103)-963/2025 nömrəli proses çərçivəsində fərqli hakimlər tərəfindən yenidən baxılıb. Bu dəfə isə hakim 17.10.2025 tarixli iclasda Mülki Prosessual Məcəllənin 135.8-ci maddəsi ilə Elektron Məhkəmə İnformasiya Sistemi (EMİS) əsasnaməsinin elektron məlumatlandırma məsələlərində bir-birinə tam uyğun gəlmədiyini səsləndirib. Bu yanaşma, faktiki olaraq, mövcud normativ sənədlər arasında ziddiyyət yaratmaqla, elektron ədliyyə sisteminin hüquqi dayanıqlığına dair suallar doğurur. Hal-hazırda iş üzrə proses davam edir və qərar gözlənilir.

Əgər hakimlərin bu yanaşması doğrudursa, o zaman Elektron Məhkəmə Sistemi üzərindən aparılan bütün işlərin hüquqi etibarlılığı sual altına düşür. Çünki hazırda mülki və kommersiya işlərinin böyük hissəsi məhz bu sistem vasitəsilə aparılır.

Əgər elektron kabinet əslində MPM tələblərinə cavab vermirsə, bu sistem niyə məhkəmə icraatında məcburi şərt kimi tətbiq olunur?

Yox, əgər hakimlərin yanaşması səhvdirsə, bu zaman belə yanlış qərarlar rəqəmsal ədliyyəyə etimadı sarsıdır.

Hazırda Elektron Məhkəmə Sistemi Məhkəmə-Hüquq Şurasının (MHŞ) nəzarətindədir.

Məsələyə dair onlardan rəsmi cavab gözlənilir.