Altshaymerlə mübarizədə TARİXİ KƏŞF: Beyin qan dövranını bərpa etməyin yolu tapıldı

Beyində qan dövranının azalması və bəzi demensiya formalarının müalicəsi üçün yeni potensial yanaşma ortaya çıxır.

Yenicag.az xəbər verir ki, bu barədə araşdırmanın nəticəsi “Proceedings of the National Academy of Sciences”də yayımlanıb.

Vermont Universitetinin Robert Larner Tibb Kollecinin alimləri beyində qan dövranının necə idarə olunduğu və damar problemlərinin necə aradan qaldırıla biləcəyi barədə yeni detallar aşkar ediblər. İlkin tədqiqat göstərir ki, qan axınında çatışmayan fosfolipidin əvəzlənməsi normal beyin qan dövranını bərpa etməyə və demensiya ilə bağlı simptomları yüngülləşdirməyə kömək edə bilər.

“Bu kəşf demensiyanın və neyrovaskulyar xəstəliklərin qarşısını almaq səylərimizdə böyük irəliləyişdir”, – deyə baş tədqiqatçı Osama Harraz bildirib: “Biz bu dağıdıcı xəstəliklərin mürəkkəb mexanizmlərini üzə çıxarırıq və indi bu biologiyanı terapiyalara necə çevirmək barədə düşünməyə başlaya bilərik”.

Altshaymer xəstəliyi və əlaqəli demensiyalar dünyada təxminən 50 milyon insana təsir göstərir və bu rəqəm artmaqda davam edir. Artan yayılma ailələrə, baxıcılara və səhiyyə sistemlərinə böyük təzyiq yaradır. Davam edən tədqiqatlar zülalların, iltihabın, neyron siqnallaşmasının və düzgün işləməyən beyin hüceyrələrinin bu pozğunluqlara necə töhfə verdiyini anlamağa çalışır.

Harraz laboratoriyasının işi, əsasən, beyində qan axınının necə idarə olunduğu və damarların molekulyar siqnallar vasitəsilə necə ünsiyyət qurduğuna yönəlib. Əsas diqqət “Piezo1” adlı proteindədir – bu, damarları döşəyən hüceyrələrin membranlarında yerləşir. “Piezo1” beyində qan axınını, qan damar şəbəkəsindən keçərkən yaranan fiziki qüvvələri hiss edərək tənzimləyir. Onun adı yunan dilində “təzyiq” sözündən götürülüb. Əvvəlki araşdırmalar göstərib ki, “Piezo1” geni müəyyən genetik variasiyalara malik insanlarda fərqli davranır.

Yeni tədqiqat “Piezo1″in beyin qan dövranına necə təsir etdiyinə dair yeni baxış təqdim edir. Tapıntılar həmçinin göstərir ki, altshaymer kimi xəstəliklər beyindəki damarların “Piezo1” aktivliyinin anormal dərəcədə yüksək olması ilə əlaqəlidir. Bunun niyə baş verdiyini daha yaxşı anlamaq üçün tədqiqat qrupu beyin hüceyrələrinin membranlarında olan “PIP2” adlı fosfolipidi araşdırıb.

“PIP2” hüceyrə siqnallaşmasında və ion kanallarının tənzimlənməsində mühüm rol oynayır – bu, hüceyrələrdəki protein məsamələrinin nə vaxt açılıb-bağlanacağını idarə edən mürəkkəb prosesdir. Alimlər aşkar ediblər ki, “PIP2” normalda “Piezo1″in təbii basqılayıcısı kimi çıxış edir. “PIP2” səviyyəsi azaldıqda “Piezo1” həddindən artıq aktivləşir və beyində normal qan axını pozulur. Komanda “PIP2″ni sistemə geri əlavə etdikdə “Piezo1″in aktivliyi azalıb və sağlam qan dövranı bərpa olunub. Bu nəticələr “PIP2” səviyyəsinin artırılmasının beyin qan dövranını yaxşılaşdırmağa və beyin funksiyasını dəstəkləməyə yönəlmiş yeni müalicə strategiyasının əsası ola biləcəyini göstərir.

Gələcək tədqiqatlar “PIP2″nin “Piezo1” ilə dəqiq necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu anlamağa yönələcək. Alimlər müəyyənləşdirmək istəyirlər ki, “PIP2” birbaşa proteinin spesifik hissələrinə bağlanır, yoxsa ətrafdakı hüceyrə membranını dəyişdirərək kanalın açılmasını məhdudlaşdırır. Əlavə işlər həmçinin xəstəliklə əlaqəli “PIP2” azalmasının bu tənzimləyici nəzarəti necə aradan qaldırdığını, “Piezo1″in həddindən artıq aktiv qalmasına və beyin qan dövranını pozmasına imkan verdiyini araşdıracaq. Bu mexanizmlərin aydınlaşdırılması “PIP2″nin bərpasına və ya “Piezo1″in birbaşa hədəflənməsinə əsaslanan terapiyaların inkişafı üçün həlledici olacaq.