Dəyəri 200 manat olan müəllim… – Günel XƏZƏL

Dəyərlilərim, məişət zəminində baş verən ağlasığmaz qətllərin sayı yəqin sizin də diqqətinizi çəkib. Bu tipli kriminal xəbərlər az qala hər saytın, hər kanalın reytiq gətirən “igid”lərinə çevrilib.

Nə baş verir ölkəmizdə?! İnsan həyatının dəyəri niyə bu qədər ucuzlaşıb?!  Nəyə görə adam canına qıymaq, video oyunlardakı kimi rahat olub? ( bu qatil yetişdirən video oyunlar, cizgi filmləri də bir ayrı mövzudur)
Bir insanı həyatdan məhrum edərkən nələri və nələrə qəsd edildiyini anlamamaqdan gəlmək olar?

Hesab edirəm ki, ancaq öz həyaına dəyər verməyən biri, başqasına qəsd edə bilər. Cəmiyyətdə insanın özünə və başqasına verdiyi dəyər nə qədərdir?

Qərb iqtisadçıları hesab edir ki, insan, özünə verdiyi dəyər qiymətindədir. Bu halda sual yaranır: insanın özünə verdiyi dəyərin qiymətini necə müəyyən etmək olar? Bunu, müəyyən etməyin bir neçə üsulu var. Onlardan ikisi:
1. Maaş

İqtisadçılar hesab edir ki, insan bir aylıq zamanını, enerjisini sərf etdiyinin müqabilində aldığı maaş dəyərindədir. Yəni adam müəyyən məbləğə, bir aylıq zamanını itirməyə razılaşıbsa, deməli öz güc, intellekt və digər keyfiyyətini elə o həcmdə dəyərləndirir. Ona qazanc gətirən amillər adamın qiymətini, ümumi desək dəyərini müəyyən edir.

Amma bu yanaşma bizim ölkəmizdə də doğru olarmı? Götürək, müəllim maaşını. Yarım gün biliklərini tələbələri ilə paylaşan, cəmiyyətin qurulmağında təməl daşları hazırlayan müəllimin dəyəri 200 manat ola bilərmi?!

Amma qeyd edilməli bir məqam da var ki, dövlət və özəl məktəblərdə müəllimlərin aldığı əmək haqlarının arasındakı fərq xeyli gözəçarpıcıdır.

Özəl məktəblə dövlət məktəbində tədrislə məşğul olan müəllimin sərf etdiyi əməkdə nə kimi fərq var?
Bazar iqtisadiyyatı dövründə bu yəqin ki təhsilə qoyulan kapitalla bağlıdır. Tutalım, tələbə xaricdə təhsil alıbsa, magistr dərəcəsinə yiyələnibsə, APİ-ni bitirən potensial müəllimdən daha yüksək şansa malikdir. Mətn başqa bir mövzuya keçmədən, bu haqda mülahizələri saxlayım növbəti yazıya. İnsan dəyərinin ölçülməsinin sonrakı elemnti:

2.Həyat tərzi.

Daha doğrusu, insanın özünə rəva bildiyi, seçdiyi, istiafdə etdiyi məhsulların keyfiyyəti də onun dəyərinin göstəricisi sayıla bilər.  Məsələn, əgər siz yediyiniz qidanın təbii yaxud süni məhsullardan hazırlandığına diqqət etmirsinizsə, geyimlərinizin sintetik yaxud təbii parçadan istehsal olunduğuna diqqət etmirsinizsə, dolayısı ilə vücudunuza, özünüzə biganəsiniz.  Yaşadığınız evin rütubətli yaxud, gigiyenik ərazidə olduğu sizi narahat etmirsə, bu yenə də sizin həyatınıza və yaxınlarınıza olan biganəliyin göstrəcisidir.

İstədiyiniz kimi yaşamırsınızsa, arzu etdiklərinizi əldə edə bilmirsinizsə, bu o deməkdir ki, qazancınız yetərsizdir. Bunun səbəbləri isə müxtəlif ola bilər. Ya daha çox qazanmağa tənbəllik edirsiz, ya da daha çox qazanacağınıza inamınız yoxdur.
Hər iki halda hal-hazırda yaşadığınız həyatla barışmınız.
Barışmaq, müqavimət göstərməmək, mübarizə etməmək isə passiv depressiyanınn, ruh düşgünlüyünün əlamətləridir.

Son zamanlar ölkədə kriminal hadisələrin, xüsusən də qətllərin artmasına səbəb, həm də bu kütləvi ruh düşgünlüyüdür. İnsanlar həyatın daha yaxşı olacağına, problemlərin həll tapacağına inanmır. Onların özlərinin və digərlərinin həyatına məsuliyyətsiz və biganə yanaşmaları, yaşadıqları sosial natamamlıqlar, maddi çətinliklərdir.

Haqqı tapdanan, ədalət mühakiməsinə sığınmağın nəticə verməyəcəyini düşünən insanlarda dəyərlər aşınıb. Ölkəmizdə passiv aqressiya vətəndaşları ruh düşgünlüyünə məruz qoyub. Amma tək ölkəmizdə deyil, bu hal bütün yer kürəsində müşahidə olunur.

İndi Yer Kürəsinin əksər ölkələrində, İnsan – dəyər, kapital, qiymət, prioritet deyil.

“Amerika ətraf mühiti qoruma” agentliyinin keçirdiyi sorğuya əsasən son beş ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarında statistik həyat dəyəri 1 milyon dollar azalıb. Bu sosial, tibbi sığortalar, əmək haqqı və pensiyaların məbləğı əsasında hesalanıb.

Səbəb nədir? Niyə insanın dəyəri belə azalıb?

Elm və texnikanın  inkişafı dövlətləri az insanla, hətta insansız(əsgərsiz) da müadfiə etməyə imkan yaradır. Artıq insanaların varlığı böyük sütunların dayaqları olmaq üçün belə yaramır.

Müəyyən təbəqələrin şəxsi marağında, siyasi ambisiyalarında, Allahın yaratdığı ali varlığa biganəlik var. Böyüyün qayğısı olmayanda isə… kriminal xəbər prioritetə çevrilir.

Bu prosesi dayandırmaq mümkündürmü bilmirəm, amma ləngitmək əlimizdədir:

1. maariflənərək dəyərimizi artırmaq, LAZIM olmaqla…
2. “Canlıdan dəyərli dəyər yoxdur!”-u yeni nəsillərə anlatmaqla…