Maliyyə intizamı hər bir ailənin pulla vacib davranış QAYDASIDIR

7/24 maliyyə qəzalarına son qoysaq nə olar?!

Hamıya bəllidir ki, işıqforun qırmızı işığında hərəkət etmək olmaz. Bu vahid yol hərəkəti qaydasıdır və bu qaydanı pozanlar dərhal cərimələnməlidir. Ona görə də bu qaydaya hamı əməl etməyə çalışır ki, cərimə ödəməsin. Təsəvvür edin ki, qırmızı işıqda heç kim dayanmır, hamı hərəkət edir, nə baş verəcək? Əlbəttə, kütləvi qəzalar baş verəcək. Maliyyə intizamının da öz qaydaları var. Amma bu qaydalara nə özümüz əməl etmirik, nə də bunu qırmızı işıq kimi heç kim bizə qadağan etmir. Bu qaydaları pozmağa görə cərimələr də yoxdur. Amma cərimələr olmasa da, cibimizə ciddi zərər verir. Ona görə də biz səhərdən axşama qədər kütləvi “maliyyə qəzaları” keçiririk. Lakin bunun “dadını” ayın sonunda pul qurtaranda hiss edirik və başlayırıq borc pul axtarmağa. Bu maliyyə qaydalarına nəzarətin olmamasının da bir hikməti var. Cəmiyyətdə emosiyalarla pul xərcləyənlər (maliyyə qəzaları keçirənlər) olmasa, sürətlə varlanan iş adamları da olmaz. Ticarətlə vatlananmanın sirri məhz emosianal xərcləmələrin kütləviləşməsidir.

Maliyyə intizamı

Maliyyə münasibətlərinin bütün iştirakçıları, maliyyə əməliyyatlarının agentləri üçün məcburi olan maliyyə fəaliyyətinin, ödəmələrin, hesablaşmaların həyata keçirilməsi qaydasıdır.

Bəzi rəsmi şəxs olaraq təşkilatın maliyyə məsələlərini həll edərkən bunu iş qaydalarına ciddi riayət etməklə əlaqələndirə bilərlər. Bu aspekt də vacibdir, lakin əslində maliyyə intizamı (Mİ) anlayışı daha geniş və əhatəlidir.

Deyə bilərik ki, bu, yazılı (qanunla müəyyən edilmiş) və yazılmamış (sağlam düşüncə, məqsədəuyğunluq, əxlaqi prinsiplərlə müəyyən edilmiş) qaydalar toplusudur ki, onların həyata keçirilməsi sizin maliyyə sabitliyinizi, firavanlığınızı, tənzimləyici orqanlarla problemin olmamasını təmin edəcək.

Mİ böyük bir müəssisə, kiçik bir iş adamı və ailə üçün eyni dərəcədə vacibdir. Baxmayaraq ki, hər bir işin öz nüansları var. Üstəlik, bu cür nizam-intizam sevgisi və ya sağlam həyat tərzi yeniyetməlikdən aşılanmalıdır.

Mİ-nin iki əsas növü var: şəxsi və təşkilati (işgüzar).

Birinci bizim mövzu üçün daha vacibdir. Şəxsi maliyyə intizamı ilk növbədə özünə nəzarət və xərcləmədə ehtiyatlıqdan ibarətdir. O, biznes hüququndan daha az tənzimlənir və əsasən subyektivdir. Yəni eyni məsləhət və qaydalara riayət etmək insanın xarakterindən, temperamentindən, həyat prioritetlərindən asılı olaraq çox fərqli nəticələr verə bilər.

Belə bir yanlış fikir var ki, siz ancaq özünüzü ciddi şəkildə məhdudlaşdırmaqla layiqli kapital toplaya bilərsiniz. Qaydanın bu cür təfsiri ölkəmizin vətəndaşlarının əksəriyyətini onun qaydalarına əməl etməkdən çəkindirəcək.

Əslində, maliyyə intizamı (Mİ) məhdudiyyətlərlə bağlı deyil, bu sadəcə imkan, qənaət və arzuların yerinə yetirilməsi arasında tarazlığın yaradılmasıdır.

Birinci, kapitalın yığılmasına və onun artırılmasına düzgün yanaşmalıdır. Bu məqsədlə alış-verişi də ağıllı şəkildə etmək lazımdır. Həyatı ləyaqətlə yaşamaq insanın məqsədinin yeganə mübahisəsiz ölçüsüdür.

Mİ sizə mövcud kredit təklifləri arasında diqqətlə seçim etməyi, banklar və digər maliyyə təşkilatları ilə əməkdaşlıqdan əlavə fayda əldə etməyi öyrədir.

Əgər pul iqtisadiyyatın qanıdırsa, maliyyə intizamı onun bütün dövriyyə sisteminin sağlamlığı, immunitetidir. Şirkətdə və ya ailədə zəif Mİ canlı orqanizmin arteriya və venalarında xolesterin lövhələrinin və qan laxtalarının yaranmasına bərabərdir. Sonuncu halda bu, hüceyrələrin oksigenlə təminatının pisləşməsinə, sonra isə xəstəliyə və ölümə səbəb olur. Eynilə, maliyyə məlumatlarına laqeyd yanaşma pul vəsaitlərinin hərəkətində fasilələrə səbəb olur və ailədə sistemli böhrana, pul çatışmazlığına və hətta, iflasa səbəb ola bilər.

Əgər biz bir ailədən danışırıqsa, o zaman şəxsi maliyyənin idarə edilməsində özünə nəzarət, əlbəttə, belə faciəvi nəticələri sığortalayır.

Korporativ işdən fərqli olaraq, heç kim sizi Mİ qaydalarına əməl etməyə, xərcləri hesablamağa və qənaət etməyə məcbur etməyəcək. Bu məsələdə siz öz auditorunuz və prokurorunuzsunuz.

Şəxsi Mİ-nin əhəmiyyətini bir nümunə ilə izah etməyə çalışaq.

Rövşən və İlqar tələbəlik illərindən dostluq edirlər. Universiteti bitirdikdən sonra hər ikisi aylıq min manat qazancı olan iş tapdılar. Lakin onların həyat tərzindəki oxşarlıqlar burada bitdi.

Rövşən gəncliyində olduğu kimi yaşamağa davam etdi, hər gününü sonuncu günü kimi yaşadı. Avtomobil aldıqdan sonra demək olar ki, hər şeyi əyləncəyə, dəbli zinət əşyalarına, borclarını ödəməyə sərf etdi və növbəti maaşa bir həftə qalmış pulu qurtarırdı. Çoxlu tanışları olduğu üçün o, asanlıqla borc götürürdü və həyatında heç nəyi dəyişməyə çalışmadı.

Nəticə: 30 yaşında Rövşənin nə ailəsi var, nə də həqiqi dostları (köhnələr ona borc verməkdən yorulub və ünsiyyəti minimuma endiriblər), öz evi və əmanəti yoxdur. Yalnız borclar sabitdir. O, karyera nərdivanını çətinliklə qalxır.

İlqarın isə hələ tələbə olarkən beyni biznes konsepsiyası ideyaları ilə dolu idi. Pul qazanmağa başlayandan sonra özü üçün aydın maliyyə intizamı sərhədləri qoydu. O, maliyyə planı hazırladı, büdcəyə nəzarət etmək üçün proqram quraşdırdı, həyat üçün mal və dəbli geyimlərin harada daha ucuz və sərfəli olduğunu öyrəndi.

İlqar YSBM (Yüksək Səviyyəli Biznes Məktəbi) üçün ödəniş etmək məqsədi ilə 30 min manat qənaət etməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu. Hər ay bank əmanətinə 200 manat qoyur (qazancın 20%-i) və bütün planlaşdırılmamış gəlirlərini də ehtiyata yönəldirdi. Qalan 800 manatı, düzgün planlaşdırma nəzərə alınmaqla, onun yaşaması, əylənməsi və sevdiyi qıza hədiyyələr alması üçün kifayət idi.

İlqarın nizam-intizamı və planlaşdırması iş yerində tez bir zamanda nəzərə çarpdı və iki ildən sonra o, daha yüksək vəzifə aldı. Qazancı iki dəfə artsa da İlqar xərclərini deyil, ehtiyata ayırmaları artırdı.

Gənc birjada etibarlı aktivlərə pul yatırmağa başladı. Onun broker hesabı hər il 15% artırdı. Artıq qənaət ildə 14 min manata çatdı.

Məzun olduqdan sonra beşinci ildə toy xərci onun planını alt-üst etmədi. Güzəştli şərtlərlə verilən ipoteka və həyat yoldaşının da maaşı nəzərə alınmaqla, gənc ailənin əmanətlərində illik artım 20 min manatdan aşağı düşmədi.

Nəticə: 30 yaşına qədər İlqarın illik ehtiyatı 20 min manata çatıb. Cəmi ehtiyatlarının həcmi isə toy məsrəflərini və ipotekanın ilkin ödəniş xərclərini çıxmaqla 40 min manata çatıb.

Beləliklə, gəncin əmanəti, sabit ilkin və yaxşı passiv gəliri, mənzili və ipotekadan başqa heç bir borcu yoxdur. Ən əsası, indi o, YSBM təhsili üçün ödəniş edə bilər, bundan sonra qazancı bir neçə dəfə artacaq və İlqarın həyatı yeni səviyyəyə yüksələcək.

Aydındır ki, maliyyə nizam-intizamı istənilən ailəni nizamlı bir sistemə çevirə bilər. İdeya ilə onun təcəssümü arasında uzanan körpü məhz budur. Onunla getməklə əvvəllər sizə əlçatmaz görünən istənilən zirvələri fəth edə biləcəksiniz.

Yazı “Liberal İqtisadçılar Mərkəzi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Ailə büdcəsi quraq, daha varlı olaq” layihəsi çərçivəsində dərc edilir.