Marsın daxilindəki qəribə girintilər "antik embrion"dur? - Bu araşdırma TARİXİ DƏYİŞDİRƏCƏK

Yeni aparılan bir araşdırmaya görə, NASA-nın “InSight” aparatı Marsın dərinliklərində qeydə aldığı qəribə ləkələr, əslində, indiki planetin formalaşmasına səbəb olan qədim “embrion”un qalıqları ola bilər.

Yenicag.az xəbər verir ki, bu barədə elmi araşdırmanın nəticəsi “Science” jurnalında dərc olunub.

Sözügedən məqalı Mars, Venera və Yer kimi qayalı planetlərin necə yarandığına dair təsəvvürləri dəyişdirə bilər. İndiyə qədər dərsliklərdə bu planetlər hamarlanmış və lay-lay quruluşa malik daxili hissələrlə təsvir edilirdi. Lakin “InSight” missiyası göstərib ki, Marsın mantiyası hamar deyil, diametri 4 kilometrə çatan iri parçalarla doludur. Bunlar planetin formalaşmasının şiddətli dövrlərindən qalan geoloji “fosil”lər hesab olunur.

Təxminən 4,5 milyard il əvvəl Günəşin ətrafında toz və qaya parçalarının cazibə qüvvəsi ilə yığılması nəticəsində yaranan Mars ilkin formalaşma dövründə nəhəng toqquşmalara məruz qalıb. Bu zərbələr gənc planetin böyük hissəsini əridərək geniş maqma okeanlarına çevirib. Okeanlar soyuyarkən müxtəlif tərkibli maddələr kristallaşıb və bugünkü qeyri-bərabər mantiyanın əsasını qoyub.

İmperial Kollecdən tədqiqatçı Konstantinos Xaralambus izah edir:

“Bu çarpışmalar Marsın “embrion”undan qalan qabıq və mantiya parçalarını toqquşan cisimlərin qalıqları ilə qarışdırdı. Planet soyuduqca bu qarışıqlar zəif hərəkətli mantonun içində ilişib qaldı və tam homogen hala gələ bilmədi”.

Yerdən fərqli olaraq, Marsda lövhə tektonikası işləmir. Yerdə mantiyanın daimi hərəkəti keçmiş izləri silsə də, Marsda sərt və hərəkətsiz xarici qabıq qədim “vaxt kapsulu”nu qoruyub saxlayıb. Xaralambus deyib ki, 4,5 milyard ildən sonra belə bu izləri görə bilməyimiz Marsın daxili dinamikasının nə qədər yavaş olduğunu göstərir.

Alimlər nəticəyə “InSight” aparatının qeydə aldığı 8 Mars zəlzələsinin seysmik dalğalarını təhlil edərək gəliblər. Bunlardan ikisi sonrakı meteorit çarpışmaları nəticəsində yaranan zəlzələlər idi. Səs-küyə bənzər parazit siqnallar mantiyanın fərqli tərkibli və topaq halında quruluşuna işarə edir.

Mütəxəssislərə görə, bu tapıntılar təkcə Marsın deyil, bütün qayalı planetlərin keçmişini daha yaxşı anlamağa imkan verəcək.