Putinin Türkiyə ilə anlaşması Azərbaycanın…

…enerji bazarına təhlükə yarada bilərmi?

Rusiya prezdenti Putin Türkiyədə bəyan etdi ki, ölkəsi qaz ixracı üzrə Bolqarıstandan keçərək Avropanın bir hissəsinə nəql ediləcək “Cənub axını” layihəsindən imtina edir. Əvəzində Rusiya Türkiyədən keçməklə Avropaya qaz ixrac etmək məsələsini gündəmə gətirib və bu barədə Ankara ilə ilkin danışıqlar da aparılıb. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan öz mavi yanacağını TAP və TANAP layihələri vasitəsilə Türkiyə ərazisindən keçməklə Avropaya nəql edəcək. Bundan başqa, Avropa ölkələri Türkmənistan qazının Transxəzər layihəsi vasitəsilə Azərbaycandan keçməklə də nəql edilməsində maraqlıdırlar. Bu istiqamətdə ciddi addımlar atmağa çalışıqlar və gözlənilir ki, həmin layihə 2018-ci ildə reallaşsın.
Görəsən, Rusiyanın “Cənub axını”ndan imtina edib, Türkyə ərazisindən qaz ixrac etmək planı Azərbaycanın enerji layihələrinə hansısa təhlükə törədə bilərmi? Bu plan Transxəzər layihəsinin gerçəkləşməsini əngəlləyə bilər?

Məsələ ilə bağlı Yenicag.az açıqlamasında ekspert Zəfər Vəliyev əminliklə qeyd etdi ki, Putinin Ankarada anlaşması Azərbaycanın bu istiqamət üzrə enerji layihələrinə və gələcək planlara heç bir təhlükə törətməyəcək: “2030-cu ilə qədər Avropanın qaza tələbatı 600 milyard kubmetr təşkil edəcəksə, bu halda Putinin “Cənub axını”ndan imtina edərək, Türkiyədə anlaşması, Azərbaycan dövlətinin həmin istiqamətə yönələn enerji layihələrinə heç bir təhlükə doğurmayacaq. Həm də Rusiya ilə Türkiyə arasında aparılan bu danışıqlar hələlik ciddi səviyyəyə qalxmayıb. Danışıqlarda ola bilər “Mavi axın” kəmərinin layihə gücünün 16-dan 19 milyard kubmetrə qaldırmaq barədə razılığa gəlinsin. Amma ikinci kəmərin çəkilişi hələ müzakirə obyektidir. Azərbaycanın həyata keçirdiyi enerji layihələri Avropanın enerji təhlükəsizliyinə hesablanmış layihədir. Bu yaxınlarda Türkiyə prezidenti Ərdoğanın Türkmənistana səfəri oldu. Orada da qaz alqı-satqısına dair müqavilə bağlandı. Təbii ki, yaxın perspektivdə Türkmənistan Avropa bazarlarına qaz ixrac etmək istəyirsə, onu Azərbaycan üzərindən həyata keçirməlidir. Çünki, ölkəmiz bu istiqamətdə hər türlü infrastruktura malikdir. Dəfələrlə Azərbaycan rəsmiləri bəyan edib ki, ölkə ərazisində həyata keçirdikləri enerji layihələrində Mərkəzi Asiyanın türk cümhuriyyətləri üçün də yer ayırıblar. Qazaxıstan və Türkmınistan hasil etdiyi neftin bir hissəsini məhz Azərbaycan üzərindən dünya bazarına çıxarır. Geç-tez Transxəzər layihəsi gerçəkləşəcək. Avropa bazarları Türkmənistan üçün də cəlbedici sayılır. Bu baxımdan Türkmənistan qazının müəyyən hissəsinin Azərbaycan üzərindən Avropaya ixracı həm Aşqabad, həm Bakı, həm də Avropa ölkələri üçün sərfəlidir. 2018-ci ildən sonra çox mümkün ki, Türkmənistanın da Avropaya qaz ixracının şahidi olacağıq. TANAP, TAP layihələri gerçəkləşəcək. Bundan sonra, Türkmənistanın 10-20 milyard kubmetrə qədər qazının Azərbaycan üzərindən Avropaya icracı məsələsi reallaşacaq. Avropa Komissiyasının Üçüncü Enerji Paketinin şərtlərinə görə, prosesdə rəqabət olmalıdır. Rusiyanın “Cənub axını” layihəsinin gerçəkləşməsinə ona görə imkan verilmədi ki, bu layihə həmin şərtlərə ziddir. Avropa imkan verməz ki, bu bazarda Rusiyanın “Qazprom” şirkəti monopolist hüquqa malik olsun. Gələcəkdə, Avropa istiqamətinə İran və İraq qazının gerçəkləşməsi də mümkündür. Bu baxımdan Ankara görüşünün Azərbaycanın enerji bazarı üçün ciddi təhlükəsi yoxdur. Azərbaycan Avropanın enerji bazarında müəyyən paya malik olacaq”.

Rüfət