Aİ-nin boş GÜNDƏLİYİ: Sülhə aparan yola daş qoyan Avropanın məqsədi nədir?

Avropa İttifaqı (Aİ) ilə Ermənistan arasında imzalanan strateji tərəfdaşlıq haqqında anlaşma rəsmi Bakı tərəfindən etirazla qarşılanıb. Sənəddə Azərbaycan əleyhinə ifadələrin yer alması, “Azərbaycanın hərbi əməliyyatlarından sonra köçkün düşmüş Qarabağ erməniləri” ifadəsinin işlədilməsi ölkəmizdə ciddi narahatlıq yaradıb. Sözügedən anlaşmanın sülh danışıqlarına zərər verəcəyi yönündə fikirlər də var.

Əvvəlcə qeyd etmək lazımdır ki, “Avropa İttifaqı-Ermənistan Tərəfdaşlığı üçün Strateji Gündəlik” sənədi mahiyyətcə Aİ-nin Cənubi Qafqazda geosiyasi nüfuzunu dərinləşdirmək və Ermənistanı siyasi-iqtisadi orbitinə daha möhkəm bağlamaq məqsədi daşıyan bir addım kimi təhlil edilməlidir. Bu gündəlik Aİ-nin xarici siyasətində “strateji muxtariyyət” siyasətinin regiondakı təcəssümüdür, çünki Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin zəifləməsindən istifadə edərək Ermənistanın dayanıqlılığını dəstəkləməklə Aİ özünü regional sülhün və normallaşmanın əsas vasitəçisi kimi yerləşdirməyə çalışır.

Sənədin sülh prosesi ilə bağlı hissəsi Azərbaycanın kəskin etirazına səbəb olub, çünki Bakının fikrincə, bu, postmünaqişə reallıqlarını təhrif edir və sülh sazişinin ruhu ilə ziddiyyət təşkil edir. Əsas gərginlik mənbəyi sənəddə “Qarabağ erməniləri” kimi terminlərin istifadəsi və onların “qaçqın” statusunda qeyd edilməsidir. Azərbaycan bunu 2023-cü ilin sentyabr ayında əldə edilmiş tam suverenlik status-kvosunu şübhə altına alan, qərəzli və revanşist fikirləri alovlandıra biləcək bir yanaşma kimi qiymətləndirir. Eyni zamanda, Aİ-nin Ermənistandakı Müşahidə Missiyasının fəaliyyətinin prioritetləşdirilməsi və təhlükəsizlik sahəsindəki gücləndirilmiş əməkdaşlığa vurğu edilməsi Azərbaycan tərəfindən Ermənistanın hərbiləşməsinə dolayısı ilə dəstək kimi şərh edilir. Bu, tərəflərin Vaşinqtonda paraflanmış sülh sazişi layihəsindəki sərhəddə üçüncü tərəf qüvvələrinin yerləşdirilməməsi öhdəliyi ilə açıq ziddiyyət təşkil edir və regionda təhlükəsizlik tandemini dərinləşdirir.

Strateji gündəlik həm də sülh danışıqlarının müxtəlif beynəlxalq formatları – Brüssel, Vaşinqton və Moskva – arasındakı rəqabəti gücləndirir. Aİ-nin Ermənistana bu qədər güclü dəstək göstərməsi, sülh prosesini bir qədər “Qərbləşdirir”.

Strateji gündəliyin yaratdığı bu gərgin geosiyasi fonda sülh sazişinin tezliklə imzalanması ehtimalı azalır və prosesin ləngiməsi ən real proqnoz kimi görünür.

Proqnozlaşdırıla bilər ki, Azərbaycan Aİ sənədindəki mövqelərə cavab olaraq sərhədlərin delimitasiyası, kommunikasiyaların açılması (o cümlədən Zəngəzur dəhlizi) və Ermənistan Konstitusiyasından ölkəmizə qarşı ərazi iddialarının çıxarılması ilə bağlı daha qətiyyətli və tələbkar mövqe tutacaq.Sözügedən anlaşma prosesin sürətlənməsinə deyil, qarşılıqlı inamsızlığın artmasına gətirib çıxaracaq. Nəticədə sülh sazişinin imzalanması yaxud qeyri-müəyyən müddətə dondurula bilər. Aİ-nin gündəliyi sülhə aparan yolu qısaltmaq əvəzinə, daha mürəkkəb və təhlükəli edən geosiyasi katalizator rolunu oynayır.

“Yeni Çağ” Analitik Qrupu