“Bu çox ciddi və taleyüklü məsələdir”

Millət vəkili, iqtisadçı ekspert Vahid Əhmədov paytaxt əhalisinin gündəlik qayğılarına çevrilmiş bir sıra aktual mövzular ətrafında müsahibə verib. Onunla söhbətimizin birinci hissəsini təqdim edirik:

-Prezident həyət evlərinin tikintisinə icra hakimiyyətləri tərəfindən sərəncamların verilməsini ləğv etsə də cəmiyyətdə belə bir mövqe hakimdir ki, bu qanun da işləməyəcək…

-Qanunda nəzərdə tutulub ki, yalnız 13 metr hündür olan tikintilərə razılıq, yəni sərəncam alınmalıdır. Amma 13 metrdən alçaq hər hansı tikintiyə icra hakimiyyətlərinin sərəncamlarına ehtiyac yoxdur. Qanunda bu birbaşa öz əksini tapıb. Yəni tutaq ki, vətəndaş 5 və ya 10 metr hündürlüyündə ev tikmək istəyirsə yalnız icra hakimiyyətini bununla bağlı məlumatlandırır ki, filan eskizdə və filan yerdə mənə məxsus torpaqda filan təyinatlı obyekt və ya yaşayış binası tikəcəyəm.

-Amma icra başçıları əmma qoymasalar ürəkləri partlayar…

-Əmma qoymağa qalsa hər şeydə bunu edə bilərlər. Ona qalsa nəinki icra hakimiyyəti,hətta “uçastkovı” da gəlib əmma axtara bilər. Amma qanun qəbul olunub ki, bu məsələ necə tənzimlənməlidir. Yeri gəlmişkən, sənədsiz evlərlə bağlı prezident xeyli vaxtdır ki, göstəriş verib. Yadınızdadırsa 3 il bundan öncə prezident Bakı Şəhər İcra hakimiyyətində paytaxtın və ətraf kəndlərin sosial-iqtisadi inkişafıyla bağlı geniş iclas keçirdi. Orada da göstəriş verdi ki, komissiya yaradılsın və bu məsələlər həll edilsin. Amma bu günədək o məsələ həllini tapmayıb. Ona görə də sizinlə razıyam ki, qanunun qəbulu bir məsələdir, onun icrası başqa məsələ. Yəni Azərbaycan hökuməti bununla bağlı olaraq müəyyən normativ sənədlər hazırlamalıdır ki, ona uyğun olaraq da bu problem həllini tapsın.

-Həmin qanunda boşluqların olduğu müstəqil iqtisadçılar tərəfindən qeyd edilir ki, yenə də icra hakimiyyətlərinə müdaxilə üçün əl yeri qoyulub…

-Bu belə deyil. İstənilən halda əgər sən ev tikirsənsə qaz, su, işıq, yol və digər komunikasiyalar olmalıdır. Ona görə də sən bunların evinədək gətirilməsi üçün müvafiq qurumlardan icazə almalısan və təhlükəsizlik normalarına da riayət etməlisən. Qanunda dəqiq yazılıb ki, sən tikəcəyin evin sənədlərini və eskizini hazırlayıb icra hakimiyyətinin memarlıq şöbəsinə təqdim edirsən, onlar da baxıb deyir ki, get tik, amma yaxşı olar ki, filan məsələni bu cür yox, başqa cür həll edəsən. Orada vaxt da qoyulub ki, əgər 30 gün müddətində icra hakimiyyəti sənə cavab vermirsə, tikintini başlaya bilərsən.

-Bir iqtisadçı ekspert kimi səbəbləri nədə görürsünüz ki, hökumət sənədsiz evlərlə bağlı prezidentin göstərişinə əməl etmir?

-Etiraf edilməlidir ki, bu, çox həcmli işdir. Burada 500 min sənədsiz evdən söhbət gedir. Mən bilirəm ki, mer tərəfindən də xüsusi komissiya yaradılıb və bu istiqamətdə işlər aparılır. Aldığım son məlumatlara görə hardasa bir ay bundan qabaq komissiyanın işi yekunlaşıb. Elə hesab edirəm ki, yaxın gələcəkdə bu məsələdə buz sınacaq və sənədəsiz evlərin sənədləşdirilməsinə kütləvi şəkildə start veriləcək.

-Həlli dalana dirənən bir problem də nəinki müstəqil ekspertlərin və deputatların, hətta hakim partiya rəhbərliyinin dönə-dönə qaldırdığı bir məsələ-xalq evlərinin tikilərək güzəştli qiymətlərlə əhaliyə satılması və ya kirayə verilməsi istiqamətində hökumətin heç bir addım atmaq istəməməsidir.

-Bu istiqamətdə sizin də dediyiniz kimi çoxsaylı təkliflər müxtəlif səviyyələrdə dilə gətirilib. O cümlədən, Türkiyə variantının Azərbaycanda tətbiq edilməsi, yəni dövlət tərəfindən müəyyən mikrorayonların tikilib insanlara satılması, yaxud kirayəyə verilməsi təklif olunub. Eyni zamanda ipoteka kreditinin verilməsi şərtlərinin yüngülləşdirilməsi, büdcədən bu istiqamətdə ayrılan vəsaitlərin həcminin artırılması təklifləri də aktuallığını saxlayır. Sadəcə hökumətdə oturub ayırd etməlidirlər ki, hansı variant daha məqbuldursa ona gedilməlidir. Mən daha çox ipoteka kreditlərinin verilməsi yoluyla problemin aradan qaldırımasının tərəfdarıyam. Yəni şərtləri yüngülləşdirmək və məbləği artırmaq lazımdır. İndi ilkin ödəniş 15 faizə endirilsə də yenə də çoxdur. 15 faiz indiki halda təxminən 7500 manatdır. Çoxunun ilkin olaraq heç bu məbləği ödəməyə də imkanı yoxdur. Ümumi məbləğ də 50 min manatdır, bunu heç olmasa 100 min manatadək artırmaq lazımdır ki, ailələr gedib ev ala bilsinlər. Eyni zamanda dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitə baxmaq lazımdır. Keçən il 20, bu ilsə 40 milyon manat ayrılıb. Ancaq heç olmasa bu məbləği də 80-100 milyon manatadək artırmaq olar ki, daha çox insan ipoteka kreditindən bəhrələnib ev-eşik sahibi ola bilsin. İndiki halda isə faktiki olaraq banklar birinci yarım ildə həmin kreditləri verib qurtarırlar, sonra vəsait tükənir. İpoteka dünyada mənzil təminatında ən geniş yayılmış kredit formasıdır. Amma biz hələlik ondan az qala simvolik olaraq istifadə edirik. Sizin dediyiniz variant, yəni dövlətin evlər tikərək əhaliyə təklif etməsi də mümkündür. Yəni dövlət özü bir şəhərcik salır və güzəştli şərtlər daxilində vətəndaşlara ordakı mənzilləri təklif edir. Bir sözlə, hesab edirəm ki, əhalinin mənzil tələbatının qarşılanması üçün hələ görüləcək çox işlər var və hökumət bu istiqamətdə işləməlidir.

-Şəhərdəki sıxlıq hər kəsi bezdirib. Nə yollar maşını tutur, nə bütövlükdə şəhər insanları. Paytaxtın köçürülməsi məsələsi də deyəsən gündəmdən çıxarıldı. Bəs neynəməli, nə təklif edirsiniz?

-Bu məsələ bir neçə dəfə müzakirə olunub və hətta beynəlxalq konfranslarda da problemə toxunulub. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda yeni bir mərkəzin tikilməsinə ehtiyac var. Necə ki, Qazaxıstanda Alma-ata qalsa da Astana şəhəri tikildi və mərkəz ora köçlürüldü, Bakıdan kənarda da belə bir şəhər salmaq olar. Etiraf edək ki, Bakı həddindən artıq yüklənib. Bu məqsədlə həm Qaradağ rayonu istiqamətində, həm də şimal zonasında-Yaşma tərəfdə bu məqsədlə münasib yer ayırmaq olar. Aldığım məlumata görə bu məsələyə bir dəfə hökumətdə də baxılıb, ancaq hələ ki, ortaq məxrəcə gəlinməyib. Amma Azərbaycan üçün, Bakımızın qorunması üçün bu çox vacibdir. Yəni Bakı şəhərinin nisbətən yüngülləşməsi üçün yeni bir şəhəırin, yeni bir mərkəzin salınması zəruridir. Bununla şəhər həm bu qədər maşın sıxlığından, ekoloji gərginlikdəın xilas olar, həm də bu gün aparılan hündürmərtəbəli mənzil tikintilərini həmin yeni mərkəzə köçürmək olar.

-Hökumətdə bu məsələdə də tərpəniş hiss olunmur…

-Bu təkcə hökumətin məsələsi deyil, həm də siyasi məsələdir. Ona görə də gec-tez yəqin ki, bu məsələ müzakirə olunacaq və dövlət başçısı bu məsələyə diqqətini artıracaq. Mən belə başa düşürəm. Çünki bu çox ciddi və taleyüklü məsələdir.