Ukrayna müharibəsi Avropa Birliyinin zəifliyini üzə çıxardı: İttifaq dağılmağa doğru gedir?

Macarıstan Baş naziri Viktor Orbanın Rusiyanın Ukraynaya qarşı təcavüzünə dair sərgilədiyi siyasət Avropa Birliyində uzunmüddətli gərginlik mənbəyinə çevrilib. Orban müharibəni “AB-nin kənarda qalmalı olduğu bir münaqişə” kimi təqdim edir və Brüsselin Rusiyanın dondurulmuş aktivlərindən istifadə planını açıq şəkildə rədd edir.

Bu yanaşma Avropa Birliyinin ümumi xarici siyasətində konsensus prinsipinə əsaslandığı üçün Ukraynaya dəstək mexanizmlərinin bloklanmasına gətirib çıxarır. Nəticədə AB daxilində həm siyasi, həm də institusional parçalanma riski artır.

Brüsselin mövqeyi isə aydındır: Ukraynanın Avropa Birliyinə inteqrasiyası və müharibə şəraitində maliyyə dəstəyi strateji prioritetdir. Lakin Orbanın davamlı vetosu bu prosesi iflic vəziyyətinə salır. Buna cavab olaraq Avropa Komissiyası və digər üzv dövlətlər “Plan B” adlandırılan alternativ strategiya üzərində işləyirlər. Bu plan Macarıstanın vetosunu aşmaq üçün Ukrayna ilə “paralel danışıqlar” aparılmasını nəzərdə tutur və faktiki olaraq Budapeştin bloklama gücünü məhdudlaşdırmağa yönəlib. Bu, Brüsselin Orbanın mövqeyini birbaşa qarşıdurma ilə deyil, institusional çevikliklə aşmağa çalışdığını göstərir.

Macarıstanın Avropa Birliyindən çıxarılması məsələsinə gəldikdə, hüquqi baxımdan bu, olduqca mürəkkəbdir. AB müqavilələrində üzv dövlətin məcburi şəkildə çıxarılması proseduru nəzərdə tutulmayıb. Yalnız “çıxış” (“Brexit” nümunəsində olduğu kimi) dövlətin öz siyasi iradəsi ilə mümkündür. Buna görə də Orbanın siyasəti nə qədər ziddiyyətli olsa da, Macarıstanın birbaşa birlikdən çıxarılması real gündəlikdə yoxdur. Bununla belə, Brüssel Macarıstanı təcrid etmək üçün maliyyə mexanizmlərini məhdudlaşdırmaq, veto gücünü yan keçmək və siyasi təzyiqi artırmaq kimi vasitələrdən istifadə edir.

Nəticə etibarilə Orbanın mövqeyi Avropa Birliyinin Ukrayna müharibəsinə dair vahid strategiyasını zəiflədir və birlik daxilində həmrəyliyi sarsıdır. Lakin bu siyasət Macarıstanın birbaşa AB-dən çıxarılması ilə nəticələnməyəcək, əksinə, Brüssel alternativ yollarla Budapeştin təsirini balanslaşdırmağa çalışacaq. Bu həm AB-nin institusional çevikliyini, həm də Orbanın daxili siyasətdə vetonu siyasi kapitala çevirmə bacarığını göstərir. Uzunmüddətli perspektivdə isə bu qarşıdurma Avropa Birliyinin konsensus əsaslı qərarvermə modelinin zəif tərəflərini üzə çıxarır və gələcəkdə institusional islahatların zəruriliyini gündəmə gətirir.

“Yeni Çağ” Analitika Qrupu