300 gündə dünya nizamını alt-üst edən DONALD: ABŞ-nin NATO-dakı sabiq səfirinin gözündən TRAMPIN PORTERTİ

“Avropanı və digər müttəfiqləri müdafiəyə daha çox pul xərcləməyə, Ukraynaya yardım yükünün daha böyük hissəsini üzərlərinə götürməyə və ABŞ-dən daha çox silah almağa məcbur etməklə Tramp Amerika və müttəfiqlərinin kollektiv gücünü misilsiz səviyyəyə qaldırıb. Ən azından arqument belədir”.

Yenicag.az xəbər verir ki, bunu ABŞ-nin NATO-dakı keçmiş səfiri İvo Dalder prezident Donald Trampın ikinci hakimiyyət dönəmindəki 300 gününün təhlilinə həsr etdiyi məqalədə Tramp tərəfdarlarının arqumentlərini sadalarkən bildirib.

“Bu il ABŞ müdafiə xərclərini təxminən 13 faiz artıraraq 1 trilyon dollara çatdırdı. NATO müttəfiqləri indi ÜDM-lərinin 5 faizini müdafiəyə ayırmağa razılaşıblar. Bu, ABŞ-nin xərcləyəcəyindən daha böyük paydır”, – Dalder Tramp tərəfdarlarının onun fəaliyyəti haqqında dediklərini ümumiləşdirərək vurğulayıb:

“Tramp özü də tez-tez bu sülhyaratma bacarığını qabardır, “8 ayda 8 müharibəni bitirdiyini” iddia edir. Ədalət naminə, bəzi hallarda o, istədiyini əldə etmək üçün təsir gücündən ustalıqla istifadə etdi.

Bu, ən çox Yaxın Şərqdə özünü göstərdi. Təcrübəli bir diplomatın dediyi kimi: “Heç kim ona “yox” deyə bilmir.” Nəticə Qəzzada atəşkəs, bütün sağ qalan girovların İsrailə qaytarılması və İsrailin ən uzun, ən dağıdıcı müharibəsinin sona çatması oldu.

Nəhayət, həm Tramp, həm də rəsmiləri iddia edirlər ki, o, qlobal ticarət nizamını ABŞ-nin xeyrinə yenidən qurub. O, tariflər və təhdidlərdən istifadə edərək uzun müddət Amerika mallarına bağlı olan bazarları açmağa, dünyanın ən böyük istehlak bazarına giriş imtiyazı üçün ödəniş alaraq gəlir toplamağa və digər ölkələri ABŞ-nin reindustrializasiyası üçün pul ödəməyə məcbur edib”.

Keçmiş səfirə görə, üzdə baxıldıqda bütün bunlar kifayət qədər rekord kimi görünür, amma ən azından natamamdır. Onun fikrincə, detallara baxanda mənzərə daha mürəkkəb, qeyri-bərabər və çox vaxt tamamilə fərqli olur:

“Məsələn, ittifaqlara baxaq. Doğrudur, bir çox NATO müttəfiqləri indi müdafiəyə daha çox xərcləməyə razılaşıblar. Hətta doğrudur ki, Tramp “onilliklərdir heç bir ABŞ Prezidentinin edə bilmədiyini edəcək” — NATO Baş katibi Mark Rutte Trampa ötən iyun sammitindən əvvəl belə mesaj yazmışdı.

Amma Rutte demədi ki, bu yalnız ona görədir ki, heç bir ABŞ Prezidenti ittifaqdan çıxmaqla və ya NATO nizamnaməsinin 5-ci maddəsində təsbit olunmuş kollektiv müdafiə öhdəliyini tərk etməklə hədələməyib. Almaniyanın rəhbərliyi ilə NATO müttəfiqləri müdafiə xərclərini artırırlar, amma əsas səbəb odur ki, artıq ABŞ-yə güvənə bilməyəcəklərinə inanırlar”.

Trampın Ukraynaya yanaşmasının da bu dəyişikliyi açıq şəkildə göstərdiyini bildirən Dalder onun bu ölkəyə bütün hərbi və iqtisadi yardımı dayandırdığını, əvvəllər pulsuz verilən ABŞ yardımına qarşılıq olaraq təbii resurslarını bölüşməyə məcbur etdiyini xatırladıb və Ukrayna Prezidentini faktiki olaraq Kiyevin Rusiyanın təcavüzünə təslim olmasını nəzərdə tutan bir saziş imzalamağa məcbur etməyə çalışdığını qeyd edib:

“Bunların heç biri ortaq maraqlar və ya ümumi təhlükə qavrayışlarını əks etdirən müttəfiq davranışı deyil. Bu, təhlükəsizlik ittifaqlarını “müdafiə mafiyası”na çevirən birinin davranışıdır.

Bəli, ABŞ prezidenti İsrail və HƏMAS-ı atəşkəsə və girovların qaytarılmasına ustalıqla yönləndirdi, amma bu onun elan etdiyi davamlı sülh deyil. İsraillilər və fələstinlilər arasındakı uçurum indi müasir tarixdə heç vaxt olmadığı qədər dərinləşib və yenidən zorakılıq ehtimalı hər hansı davamlı sülhdən qat-qat böyükdür”.

Trampın ticarətlə bağlı atdığı addımlara da toxunan keçmiş səfir onun, həqiqətən də, qlobal sistemi alt-üst etdiyini vurğulayəb:

“Amma hansı məqsədlə? Çinlə artan tarif müharibəsi, onun yenidən hakimiyyətə qayıtdığı vaxtdakı vəziyyətə bənzər narahat bir müvəqqəti barışığa çevrilib.

Bu arada, Avropa İttifaqı ilə olanlar da daxil olmaqla, bir çox böyük sazişlər hələ yekunlaşmayıb, çünki Tramp həmişə detalları müzakirə etməkdənsə, qələbə elan etməyə daha çox maraq göstərib. Əslində, Avropa, Yaponiya və ya Koreyanın Trampın vəd etdiyi yeni investisiyaları gerçəkləşdirəcəyi çox qeyri-müəyyəndir.

Və elə ötən həftə Tramp ərzaq və digər yüzlərlə məhsula tətbiq olunan tarifləri ləğv etdi”.

İvo Dalder Trampın qurmaqdan daha çox dağıtmaqda bacarıqlı olduğuna diqqət çəkib:

“O, sələflərinin onilliklər boyu böyük zəhmətlə qurduğu qlobal nizamı dağıdıb; bir nizam ki, amerikalılar üçün tarixdə heç vaxt olmadığı qədər çox rifah, daha böyük təhlükəsizlik və daha geniş azadlıq gətirmişdi.

Əlbəttə, sistemin qüsurları vardı və islahata ehtiyac duyurdu. Amma onun yerinə nə gələcəyini nəzərə almadan tərk etmək ən böyük ağılsızlıqdır. Və bu ağılsızlığın ən ağır bədəlini amerikalılar da, başqaları da ödəyəcəklər”.