“James Webb” atmosferini itirən planet kəşf etdi

“James Webb” Kosmik Teleskopunun (JWST) son müşahidələri göstərir ki, “super-puff” (bu termin astronomiyada çox aşağı sıxlıqlı ekzoplanetləri təsvir etmək üçün istifadə olunur – red.) kateqoriyasına aid nəhəng ekzoplanet “WASP-107b”  öz atmosferini sürətlə itirir.

Yenicag.az xəbər verir ki, planetdən qalxan nəhəng helium buludu onun diametrindən beş dəfə böyük sahəni əhatə edir və orbital yol boyunca planetdən xeyli irəlidə sürətlə hərəkət edir.

Bu, JWST-nin ilk dəfə həmin planetdən helium qaçışını qeydə almasıdır.

2017-ci ildə kəşf edilən “WASP-107b” Yer kürəsindən təxminən 210 işıq ili uzaqlıqda yerləşir. Ölçü baxımından Yupiterlə müqayisə oluna biləcək planetin kütləsi onun cəmi 12%-ni təşkil edir. Bu qeyri-adi nisbət onu “super-puff” adlanan çox aşağı sıxlıqlı ekzoplanetlər qrupuna daxil edir.

Planetin orbit mövqeyi də diqqətçəkicidir: o öz ulduzuna Merkuri ilə Günəş arasındakı məsafədən yeddi dəfə daha yaxındır. Bu, Yer sistemindəkindən tamamilə fərqlənir, çünki Yerdə qayalı planetlər Günəşə yaxın, qaz nəhəngləri isə uzaqda yerləşir. Alimlər hesab edirlər ki, “WASP-107b” əvvəlcə ulduzundan uzaqda formalaşıb, lakin sistemdəki başqa bir planetin cazibə təsiri ilə zamanla yaxın orbitə sürüklənib.

Yeni mövqedəki ekstremal istilik planetin atmosferini dağıtmağa başlayıb. JWST müşahidələri helium buludunun planetdən təxminən 1,5 saat əvvəl ulduzun qarşısından keçdiyini təsdiqləyib.

Atmosferdə aşkar edilən elementlər planetin mürəkkəb tarixini açır: gözləniləndən çox oksigen onun ulduzun yaxınlığında formalaşmadığını, miqrasiyanın nisbətən yaxın keçmişdə baş verdiyini göstərir. JWST həmçinin su, karbonmonoksid, karbon dioksid və ammonyak izlərini tapıb. Lakin kimyəvi tərkibə görə gözlənilən metan qeydə alınmayıb.

Alimlər bunu ulduz istiliyinin yaratdığı “güclü şaquli qarışma” ilə izah edirlər: planetin dərin qatlarından metan baxımından kasad qazlar atmosferə qalxıb.

Yer kimi planetlərdə də atmosfer itkisi mövcuddur, lakin bu qədər ekstremal deyil. “WASP-107b” kimi dünyaların öyrənilməsi Venera kimi planetlərin keçmiş atmosfer itkisini anlamağa mühüm töhfə verə bilər.